Màu xanh và ảnh hưởng không thể diễn tả trên cảm xúc của con người – Tống Mai

Aug 12, 2021;  Aug 3, 2022 (TM)

Có điều gì rất gần gũi trong cách Goethe dùng biểu đồ cho những màu cơ bản (primary colors) trong cuốn Theory of Colours của ông để kết nối cảm xúc của người với từng màu sắc cụ thể. Ông cho rằng màu xanh ẩn chứa bóng tối bởi vì  ảnh hưởng kỳ lạ gần như không thể nào diễn tả được của nó khi chạm mắt vào. Đó là một sắc màu mãnh liệt – nhưng từ phía bên kia của tiêu cực và trong một mức độ tinh khiết nhất, thì đó là một sự phủ nhận đầy khiêu khích. Mặt trên của nó là sự đối nghịch kinh khủng giữa hỗn loạn và yên nghỉ.

Cũng như cách Van Gogh dùng màu xanh trong ảo tưởng của mình để giải thoát những cơn bão nội tâm.

Chị Oanh thương,

Về lại nhà lần này, em mang theo nhiều màu xanh của hồ Champlain và cùng lúc mang theo trong lòng sự đối nghịch giữa sấm sét và tĩnh lặng.

Từ nơi yên nghỉ của chị, em biết chị thấy rõ sự biến chuyển bất tận của màu xanh trên hồ nước đẹp ngất người này.  Có điều gì vương vấn, níu kéo như một nỗi khát khao khi em rời Essex mấy ngày trước.  Có lẽ vì có chị nằm ở đó, có lẽ vì những bình minh rực rỡ, có lẽ vì màu xanh ngột ngạt của đêm tàn, hay màu xám yên lặng và những cánh buồm trắng không người đứng im trong sương sớm, hay có lẽ mình đã thấm mệt muốn dừng chân ở nơi vắng người này. Chị còn nhớ ngôi nhà trắng bên góc đường nhìn ra hồ nơi em hay đứng đợi mặt trời lên mà mỗi lần đi qua em đều nói với chị ước gì đó là nhà của mình, thì lần này, sự ước ao đó đang căng phồng trong ngực.

Đó là những gì tôi nói với chị tôi khi về lại Virginia sau những ngày giỗ chị ở Essex New York. Chị tôi mất đã ba năm, thế mà tôi cứ tưởng như ngày hôm qua khi sự mất mát đang còn mới và thăng bằng chưa lấy lại được.

Mỗi năm vào tháng Tám ngày chị mất là tôi lên thăm mộ chị. Lúc chị còn sống, tôi chỉ cách chị nửa tiếng lái xe, chị mất, tôi cách chị những mười tiếng vì nơi yên nghỉ của chị là ở Essex gần nhà nghỉ mát của chị cạnh hồ Champlain. Thăm chị, tôi thăm cả Champlain, thăm cả thiên nhiên điền dã, cả những người dân làng tâm còn giữ nét bổn thiện của “I see friends shaking hands, saying, “How do you do?”, they’re really saying “I love you”.   Từ đó nảy sinh lòng bịn rịn với vùng đất yên bình sau mỗi lần chào về mà phải để lại đằng sau thế giới êm đềm của ngôi làng bé nhỏ xinh xắn và hơn tất cả, cái sâu thẳm và êm dịu của màu xanh và những độ đậm nhạt của nó trên Champlain.

Tôi ra mộ của chị nhiều lần để nhổ cỏ dại và trồng hoa chung quanh. Thì giờ còn lại tôi để hết vào việc ra hồ để chờ xem những màu xanh ám ảnh mà Van Gogh dùng trên những bức tranh của ông – Starry Night, The Night Café, Starry Night over the Rhone…. Mùa hạ, mặt trời lên lúc 5:30, nhưng khoảnh khắc của blue hour trước đó thì trời là một màu xanh đen thăm thẳm chuyển dần qua màu xanh mơ mộng và êm dịu của golden hour. Để thấy được thêm những sắc xanh khác, tôi trở lại buổi trưa khi màu đã mất hết bóng tối chỉ còn lại rất nhạt gần như trắng; và vào cuối ngày thì trời có màu xanh xám dìu dịu pha hồng và tím của hoàng hôn. Tôi  muốn biết cho kỳ được tâm hồn mình biến chuyển như thế nào theo từng mức độ của mỗi tông màu.

Khi tất cả thời gian của tôi ở Essex là chỉ dành cho chị tôi và Champlain, sau nhiều lần chờ đợi bình minh và hoàng hôn trên hồ,  tôi bàng hoàng nhận ra trong 21 sắc xanh của bức Starry Night, không phải tất cả đều từ trí tưởng tượng của Van Gogh dù toàn bức được vẽ từ ký ức của ông mà khung cảnh không tìm thấy được quanh viện tâm thần ở Saint-Rémy-de-Provence nơi ông điều trị. Không, những màu đó có thật nếu ta kiên nhẫn chờ. Trên hồ nước tĩnh lặng của ngôi làng Essex, tôi đã nhận ra những màu xanh in trong trí mình của bức Starry Night.  Nếu khi nào bạn ghé qua đây vào mùa hè mà gặp những đám mây trắng trên trời xanh, khi có những cơn mưa để lại màn sương mỏng lay lắt, và khi ra Champlain ở blue hour, golden hour bất kể sáng sớm hay chiều muộn, hãy tin rằng bạn sẽ thấy được những màu xanh đó.

Trong những tông chính của màu xanh trong Starry Night: Cobalt blue, Prussian blue, Ultramarine, Cerulean thì tôi thấy rõ nhất màu Ultramarine, Cobalt và Cerulean – hai sắc màu đối nghịch của u sầu đậm đặc và mơ mộng nhẹ nhàng. Phía trên bầu trời của Starry Night, dưới màu xanh đen thăm thẳm là cả một sự hỗn loạn nội tâm thể hiện qua nhiều tông xanh khác nhau, tạo ra cảm tưởng âm cung của một Dante chín tầng khổ ải.

Không, màu xanh trên palette của Starry Night không phải là màu tưởng tượng, nó có thật trong thiên nhiên nếu ta kiên nhẫn chờ đợi, hôm nay, ngày mai hay những ngày kế tiếp.

Tôi nhận ra dù màu Ultramarine, Cobalt Blue u sầu và ám ảnh làm đóng đinh mắt nhìn đã thôi miên tôi, nhưng chính màu xanh xám Cerulean êm ả và ôn tồn nhỏ nhẹ như hơi thở lại theo tôi vào giấc ngủ. Buổi sáng cuối cùng ở Champlain, tôi ra hồ sớm hơn mọi ngày để đợi mặt trời lên ở một địa điểm khác trên hồ nơi có những cánh buồm trắng.  Hình như đó là một khu nghỉ mát tư nhân nhưng tôi đánh bạo bước vào. Trời còn tối nên tôi không nghĩ mình sẽ làm phiền chủ nhân. Để máy hình lên một tảng đá để khỏi rung máy, tôi chờ đợi cho đến khi sương mù tan và ánh sáng dìu dịu hiện ra lóng lánh trên nước biến thành màu Cerulean dịu lòng. Một sự tĩnh lặng bất biến.  Màu đó là màu trong bức Irises ông vẽ cũng trong thời gian ở viện Saint-Rémy, và cũng là màu của những vòng xoáy trên bầu trời của bức Starry Night.

Viết đến đây, tôi lại nhớ đến một bản sao của một bức tranh khác của Picasso tôi treo trong phòng trọ của mình khi còn là sinh viên ở Boston. Bức Le Vieux guitariste vẽ vào Blue Period, giai đoạn trầm cảm trầm trọng nhất của ông, bằng một màu  xanh ảm đạm chiếm trọn khung vẽ để nói lên nội tâm chùng thấp của mình. Thân hình gầy trơ xương của người nhạc sĩ mù trong tranh với bàn tay thon dài và dáng ngồi co quắp đã đánh mạnh vào tâm trí khi thoạt nhìn.

Tống Mai
(Aug 3, 2021 – Viết cho chị Kiều Oanh của tôi và những màu xanh trong Starry Night)

 

MÀU XANH TRÊN LAKE CHAMPLAIN

Ultramarine, Cobalt Blue, Prussian Blue
Dưới màu xanh đen sâu thẳm là cả một sự hỗn loạn nội tâm
tạo ra cảm tưởng âm cung của một Dante’s Inferno chín tầng khổ ải

Cobalt Blue

Cobalt blue, Prussian blue

Ultramarine, Cobalt blue, Prussian blue

Ultramarine, Cobalt blue

Cobalt blue, Prussian blue

Cobalt blue, Prussian blue

Carolina blue

Cerulean blue

Cerulean Blue

Cerulean, Prussian Blue ôn tồn nhỏ nhẹ như hơi thở

Cerulean, Prussian blue

Cerulean, Prussian blue

Cerulean blue

From the deck of Essex Ferry on Lake Champlain

Essex Ferry to Vermont

 

 

47 thoughts on “Màu xanh và ảnh hưởng không thể diễn tả trên cảm xúc của con người – Tống Mai

  1. Dear Tống Mai,

    Nhìn những tấm hình Mai chụp mà Thảo thấy như mất hồn. Phải nói là Mai thấu hiểu màu sắc của thiên nhiên hơn cả chính thiên nhiên nên mình thật sững sờ trước những màu xanh qua những hình chụp của Mai. Với những kiên nhẫn đợi chờ để được có những phút giây đánh động tâm hồn như vậy. Phải nói là Thảo thấy yêu Tống Mai thật nhiều. Và Van Gogh dẫu đang ở một nơi rất tĩnh lặng chắc cũng rất bằng lòng vô cùng vì đã có một nhân tài như tống Mai thưởng thức từng nét họa từng màu sắc của tranh mình.

    Love from,
    Dã-Thảo.

    1. Em định comment cho chị Mai mà chị đẹp Dã Thảo đã nói những gì em muốn nói rồi : )

      1. Hello TLTong, lâu ngày không gặp Em. Chị rất vui khi thấy Em cũng đồng ý với Chị, Cảm ơn Em rất nhiều, chúc Em một ngày vui.

    2. I see skies of blue
      And clouds of white
      The bright blessed day
      The dark sacred night
      And I think to myself
      What a wonderful world

      The colors of the rainbow
      So pretty in the sky
      Are also on the faces
      Of people going by
      I see friends shaking hands
      Saying “How do you do”
      They’re really saying
      “I love you”

      Gởi Dã-Thảo:
      youtube.com/watch?v=VqhCQZaH4Vs
      Love
      Mai

  2. Chị viết hay và sâu lắng quá.
    Chị Oanh có nơi yên nghỉ thật thanh bình, không hiểu ở nơi xa như vậy chị ấy có thấy cô đơn không nhỉ.

    1. Lúc còn sống, chị Oanh rất thích ngôi nhà của chị ở Essex, cách một hai tháng chị lên đó một lần. Mộ chị ngay bên cạnh cha mẹ anh S. và thân quyến của anh nên chị nghĩ chị Oanh không cô đơn đâu. Cảnh làng Essex đẹp điền dã êm đềm, người ở đó tốt lành vẫn còn như xã hội yên lành của mấy chục năm thanh bình của thời trước nên là một nơi rất lý tưởng.
      Chị thì về lại nhà lần này bắt đầu nuôi ý tưởng có một nơi để trú trên đó.

  3. Hình đẹp quá chị Mai. Màu xanh Cerulean tĩnh lặng thật làm mình nhìn mà êm cả người. Thiền là đây rồi còn gì hơn nữa.
    Hình cô gái đứng câu cá lạ và đẹp quá.
    Em thích tất cả loạt hình này.
    Thương một tâm hồn.

    1. Chị bất ngờ gặp được cảnh này thật may mắn. Vừa chụp vừa sợ ông cha của cô bé đang đứng câu phía bên kia tấm board thấy chị chụp lén. Chụp được xong mừng quá hớn hở xem đi xem lại hình này mãi.

  4. Chữ nghĩa không thể nào diễn tả hết màu sắc.

    Words can’t possibly describe what you saw and captured along with the emotions.

    Roses are red
    Violets are blue
    Blue comes in shades
    Which one is you?

    Enjoy your weekend, chị Mai!

  5. (Saigyō Hōshi; 西行法師)
    Khi người đã đi rồi
    tôi cứ ngước nhìn mãi
    về phương đông xa xôi
    như chờ trăng mỗi tối
    hiện lên cuối chân trời.

    Mong chị luôn an bình, chị ơi!

      1. Không Đến Không Đi
        (Sư Ông)

        Thân này không phải là tôi
        Tôi không kẹt vào nơi thân ấy
        Tôi là sự sống thênh thang
        Tôi chưa bao giờ từng sinh mà
        cũng chưa bao giờ từng diệt
        Nhìn kia biển rộng trời cao
        Muôn vàn tinh tú lao xao
        Tất cả đều biểu hiện tôi từ
        nguồn linh tâm thức
        Tự muôn đời tôi vẫn tự do
        Tử sinh là cửa ngõ ra vào
        Tử sinh là trò chơi cút bắt
        Hãy cười cùng tôi
        Hãy nắm tay tôi
        Hãy vẫy tay chào để rồi tức thì gặp lại
        Gặp lại hôm nay
        Gặp lại ngày mai
        Chúng ta đang gặp nhau nơi suối nguồn
        Chúng ta sẽ gặp nhau từng phút giây trên muôn ngàn nẻo sống.

        Bonne nuit chị!

        1. Chị có chép một đoạn thơ của thầy Nhất Hạnh trên tấm ai điếu của chị của chị ngày viếng tang, thế mà tay thì viết mà tim có nghe lời thầy dạy đâu:

          Tomorrow I will continue to be
          But you will have to be very attentive to see me
          I will be a flower, or a leaf…

          Ngày mai tôi vẫn còn đây, tôi vẫn còn hiện hữu
          Nhưng em phải chú ý lắm em mới thấy được tôi
          Tôi sẽ là một bông hoa, hay một chiếc lá
          Tôi sẽ nằm trong những hữu thể này và tôi sẽ cất tiếng chào em
          Nếu em chú ý, em sẽ nhận ra tôi
          Em có thể chào tôi
          và tôi sẽ sung sướng lắm.

          khungcuahep.com/tong-mai/ngay-mai-toi-van-con-hien-huu-tong-mai.html

          Bonne nuit Pháp Hoan!

          1. Tôi sẽ trở lại
            (Neruda – Bằng Việt dịch)

            Tới một ngày, khi tôi không còn nữa,
            Một người bạn đường, dù nam hay nữ,
            Sẽ đến tìm tôi ở đây
            Tìm giữa đá và biển
            Trong ánh sáng của bọt sóng đời đời sôi động.
            Hãy đến tìm tôi ở đây,
            Tôi sẽ trở về vẹn nguyên, trong sạch,
            Dù không môi, không tiếng, không thể thốt ra lời,
            Tôi sẽ trở lại làm sức vận chuyển cho trái tim biển cả,
            Trái tim hoang sơ, dữ dội…
            Ở đây tôi mất đi, ở đây tôi sẽ về trở lại
            Cho dù chỉ như tảng đá lặng thinh.

  6. “The moon is bright
    When I leave my hometown
    The moon waxes and wanes
    The hometown is unseen.
    The stars are shinning
    When I leave my hometown
    The stars are splendid
    It’s hard to go back home.
    The wind is soft
    Breezing the land of my hometown
    The sun is radiant
    Illuminating my hometown
    Knowing the hardships
    Bury me in the rivers and mountains
    Knowing the hardships
    Bury me where.”

    – On ơi, an nghỉ!

  7. ” Ôi phù du, từng tuổi xuân đã già, một ngày kia đến bờ. Đời người như gió qua…..” Thân như điện ảnh, hữu hoàn vô.

  8. Mai ơi, đây là email của chị Hằng, là một người bạn rất thân và cũng là một người chị của chị. Chị Hằng vẽ đẹp lắm, nên khi được chị cho xem hình của Mai, nhất là khi được… đi vào “khung cửa hẹp“ chị ấy rất thích và phục Mai vô cùng .
    Chị gởi thư chị Hằng cho Mai đọc và reply cho người ái mộ nghe.

    * * *
    “Ban nãy tớ xem Khung Cửa Hẹp của TM cũng đã đọc một phần bài viết về màu xanh rồi.
    Cô bạn đằng ý giỏi quá, nhận định màu sắc thật là tinh tường. Cô ấy mà vẽ oil painting thì phải hết xẩy.
    Cô bạn đằng ý chụp ảnh gros plan (?) thật chi tiết. Ví dụ như chụp từng bông hoa một thay vì chụp cả vườn hoa.
    Mấy cảnh mặt trời mọc hay lặn cô ấy chụp quanh hồ nơi bà chị nằm nghỉ giấc ngàn thu đẹp quá. Hỏi cô ẩy để tớ vẽ, đẹp sẽ gửi cô ấy xem. “

    1. Mail của chị Hằng viết vui giống chị Thanh vậy. Đọc dễ thương như hồi xưa còn trung học mấy chị lớn viết cho nhau.

      Được chứ chị Hằng, em rất hân hạnh khi chị Hằng vẽ hình em chụp.
      Em chưa hề vẽ oil painting, em chỉ vẽ watercolor nhưng đã lâu rồi em không cầm bút vẽ lại vì hồi đó mê vẽ quá bỏ ăn bỏ ngủ nên sợ phải thôi vẽ. Bây giờ thì photography chiếm hầu hết thì giờ của em.

      Cám ơn chị Hằng đã vào đọc Khung Cửa Hẹp của em.
      TốngMai

        1. Màu xanh.không phát ra âm thanh.

          Đó là một màu nhút nhát, không có động cơ, không điềm báo hoặc dự tính thầm kín, không đột nhiên đánh mạnh vào mắt như màu vàng hoặc đỏ, nhưng tự cuốn hút vào chính mình, tự thuần hóa lấy mình, đến và đi khoan thai không vội vã, lịm chết trong chính sắc màu của mình mà không hề hay biết.

          Màu xanh là màu của tan biến.

          Một màu để chết, màu của linh hồn sau khi đã lìa khỏi xác, sau khi máu đã chảy cạn và tất cả ngũ tạng, tất cả tế bào cơ thể đã được rút ra để lại sự trống rỗng của tư tưởng.

          Một cách vô định, màu xanh là màu của tan biến.

          Thật ra, nó không phải là một màu sắc mà đúng hơn là một âm điệu, một âm hưởng đặc biệt của không khí. Một sự tinh khiết trùng điệp, một màu sắc phát sinh từ sự trống rỗng chồng lên sự trống rỗng, luôn biến đổi và tan biến trong tâm trí của con người giống như trong bầu trời.

          Không khí ta hít thở, vẻ trống trải nơi hình bóng ta dao động, không gian mà ta băng qua không gì khác hơn là màu xanh trên trái đất này, vô hình đến mức gần gũi và không thể tách rời với ta, khoác lấy cả cử chỉ và giọng nói của ta. Hiện diện ngay cả trong phòng, tất cả các cửa chớp được kéo ra và tất cả các ngọn đèn đã tắt, chiếc áo vô cảm của cuộc đời ta.

          Chị trích đoạn trên trong cuốn “Une Histoire de bleu” của Jean-Michel Maulpoix, thi sĩ người Pháp.

            1. Bản dịch của chị dịch một cách vội vã. Nguyên bản hay hơn nhiều:

              Le bleu ne fait pas de bruit.
              C’est une couleur timide, sans arrière-pensée, présage, ni projet, qui ne se jette pas brusquement sur le regard comme le jaune ou le rouge, mais qui l’attire à soi, l’apprivoise peu à peu, le laisse venir sans le presser, de sorte qu’en elle il s’enfonce et se noie sans se rendre compte de rien.

              Le bleu est une couleur propice à la disparition.
              Une couleur où mourir, une couleur qui délivre, la couleur même de l’âme après qu’elle s’est déshabillée du corps, après qu’a giclé tout le sang et que se sont vidées les viscères, les poches de toutes sortes, déménageant une fois pour toutes le mobilier de ses pensées.

              Indéfiniment, le bleu s’évade.
              Ce n’est pas, à vrai dire, une couleur. Plutôt une tonalité, un climat, une résonance spéciale de l’air. Un empilement de clarté, une teinte qui naît du vide ajouté au vide, aussi changeante et transparente dans la tête de l’homme que dans les cieux. L’air que nous respirons, l’apparence de vide sur laquelle remuent nos figures, l’espace que nous traversons n’est rien d’autre que ce bleu terrestre, invisible tant il est proche et fait corps avec nous, habillant nos gestes et nos voix. Présent jusque dans la chambre, tous volets tirés et toutes lampes éteintes, insensible vêtement de notre vie.

  9. Chiêm ngưỡng từng tác phẩm của Mai, đẹp đến não nùng.
    Hình ảnh và ý từ của từng câu chữ đã hòa quyện với nhau thành một nét đẹp rất riêng của tâm hồn.

  10. Gần đây Hà đọc vài quyển sách về màu sắc. Thật là thú vị khi thấy người Tây phương có rất nhiều tên cho màu xanh. Nguồn gốc của những màu xanh này cũng là một câu chuyện thú vị. Có màu lấy từ đá quý. Có màu lấy từ cây cỏ. Có màu do tổng hợp với ánh sáng hay nhiệt độ. Hà do bản tính khá lười nhác nên chưa bao giờ đợi được ánh sáng xanh của hoàng hôn ngay cả ánh sáng vàng cũng chưa. Hà như là gà vậy, vào chuồng rất sớm. Lake Champlain xem chừng là nơi lý tưởng, chẳng những cho người nghỉ mát, mà còn cho người đam mê nhiếp ảnh. Chị Oanh chắc là vui mỗi lần có Mai đến thăm mộ. Rất yêu những tấm ảnh chứa đầy tâm hồn người nghệ sĩ của Mai. Và những câu văn đậm chất thơ. Và những người bạn comment cũng toàn là những tâm hồn nghệ sĩ.

    1. Cám ơn Hà. Mai rất may mắn có được những người bạn bloggers rất dễ thương.

      Mai nghĩ màu xanh thăm thẳm mắt nhìn không thấu được, nhìn mãi, tìm kiếm mãi cuối tận chân trời vẫn không thấy được cái gì đằng sau, nơi đó là những mong ước thầm kín. Có lẽ vì vậy mà màu xanh là màu quyến rũ, màu được ưa chuộng nhất trong văn thơ hội họa. Người ta viết không biết bao nhiêu điều về màu xanh.

  11. Những gì Mai viết quyện vào những hình ảnh Mai chụp rất hay. Nơi chị Oanh yên nghỉ thật thanh thoát nên có lẽ chị chọn để thênh thang cuộc đời bên kia của chị giữa thiên nhiên trời đất nhuộm một màu Cerulean.

    Merci bạn tôi và những màu xanh đầy âm thanh tông bật của những nốt lặng của tâm hồn.

  12. Chị Oanh ạ. Hôm nay ngày giỗ của chị. Em thăm mộ chị xong thì lên xe về lại Virginia. Lần này em đem về toàn màu xanh của mây trời, của núi và của hồ Champlain. Em sẽ gởi hình cho chị xem sau nhé.
    Em thương chị.
    Mai

  13. Will the circle be unbroken?

    I was standing by my window
    On one cold and cloudy day
    When I saw that hearse come rolling
    For to carry my mother away

    Will the circle be unbroken
    By and by, Lord, by and by
    There’s a better home a-waiting
    In the sky, Lord, in the sky

    I said to that undertaker
    Undertaker please drive slow
    For this lady you are carrying
    Lord, I hate to see her go

    Will the circle be unbroken
    By and by, Lord, by and by
    There’s a better home a-waiting
    In the sky, Lord, in the sky

    Oh, I followed close behind her
    Tried to hold up and be brave
    But I could not hide my sorrow
    When they laid her in the grave

    Will the circle be unbroken
    By and by, Lord, by and by
    There’s a better home a-waiting
    In the sky, Lord, in the sky

    I went back home Lord, my home was lonesome
    Missed my mother, she was gone
    All of my brothers, sisters crying
    What a home so sad and lone

    Will the circle be unbroken
    By and by, Lord, by and by
    There’s a better home a-waiting
    In the sky, Lord, in the sky

    youtube.com/watch?v=7bRJLkNqNXI
    Oh, how I miss you, chi Oanh.

Leave a Reply