Apr. 30, 2025 (TM)
Ẩn sau đôi mắt hiền từ, bên dưới những áng văn bềnh bồng duy biệt, là cả một hoàng hôn lịm tắt.
Ý tưởng ấy làm tôi giật mình, tôi chưa bao giờ nghĩ đến người nghệ sĩ ấy với ý nghĩ se thắt như thế, có lẽ vì chưa bao giờ tôi biết được đằng sau khuôn mặt trong sáng của anh là một trái tim vẫn nghẹn ngào ngóng về quê mẹ sau một nửa thế kỷ tha hương.
Tiếng cuốc kêu buồn trong “Hương Âm” của anh đêm nay như một ngọn lửa khơi dậy khu vườn cũ trong căn nhà xưa đầy thống khổ trong tôi. Tôi bảo đi đi, nhưng những câu văn chỉ im lặng nhìn tôi ứa nước mắt. Làm sao ai biết bầy chim bỏ xứ trong lòng vẫn bao điều khắc khoải, khi bay về miền tuyết phủ thì thổ máu tươi, một đêm chim chết, chết khi đêm về, xác chưa tan, thì… tái sinh thành Đỗ Quyên.
Đỗ Quyên vẫn kêu thâu canh buồn bã.
Nhưng đêm đã khuya.
Ngủ đi con.
Dodo, l’enfant do!
Tống Mai
Virginia, April 30, 2025
HƯƠNG ÂM
Vũ Hoàng Thư
Mưa cuối tháng ba. Những giọt phất phơ lăn tròn vào tháng tư u ám. Tháng tư luôn có những cơn mây. Cơn mây đen bay thật trong bầu trời và những cơn mây hấp đen trí nhớ. Âm ỉ băng tầng lên men phún thạch, rìn rịn nhỏ giọt vào đáy thinh không. Cuồng lưu tích tụ dù âm thanh chưa hề bật tiếng. Như thế, giọng Astrud Gilberto nhừa nhựa bossa nova nhấn nhá bập bùng thăm thẳm. Âm jazz thắm xanh, quyện hồn samba ba tây ngất ngưởng. Người rã rời như vã vào cơn mưa dù mưa chưa hề đến. Tất cả thỏm lọt trong toan tính dự phòng, dật dờ đối phó dù chẳng có gì nhất thiết xảy ra, How unmoved and cold / I must have seemed. Hình như thể, bất động trong lạnh hàn. Hình như thể, mất em mà em nào đã mất. Bất động hay băng cứng là trạng thái của những ngày đầu tháng tư.
Now she’s gone away
And I’m alone with the memory of her last look
Vague and drawn and sad
I see it still
All her heartbreak in that last look
Why she must have asked
Did I just turn and stare in icy silence (*)
Giờ đây người xa khuất mù khơi
Bời bời ký ức tôi dung nhan nàng lần chót
Mơ hồ quyến rũ lẫn buồn tênh
Tôi thấy rõ như hiện tiền
Nỗi đoạn trường nàng trào dâng khóe mắt hôm nao
Sao người không hề lên tiếng
Khi tôi quay lưng với ánh mắt vô tâm
(VHT phỏng dịch)
Bài hát không gọi về hình bóng một người nữ nào trong hồn tôi, chỉ thấy bập bùng một nỗi ray rứt không nguôi. Về một thứ vô hình nhưng trói buộc, xa khuất mà vẫn hiển hiện từ tâm, thứ mạng lưới không có dây đan, thâm trầm trói kín. Như Hương âm. Như tiếng quê nhà một ngày u mù tháng tư bật dậy. Như tên gọi Hibiki, giọt vàng óng chảy dài theo thực quản sau khi bào xước tê dại đầu lưỡi và cơn hậu chấn bốc rần vị giác từng vị ngọt.
Tôi nhớ những đêm đối ẩm với nhà văn Lê Lạc Giao. Anh thật lãng mạn và tài tình khi gọi tên chai rượu whiskey Nhật “Hibiki” là Hương Âm. Hibiki, tiếng Nhật 響, có nghĩa là cộng hưởng, hay âm vọng. Khi hơi men cộng hưởng cùng nỗi nhớ nhà bật lên một lời vọng, tiếng đó nào khác gì hương âm? Nghe anh Lê Lạc Giao nói chuyện tôi nhớ hàng dương liễu hát giọng Nhatrang những ngày mơn man gió, êm đềm sóng vỗ về đêm, vọng lại một thổ ngữ hiền hòa nơi người dân xứ biển, như âm tiếng khánh gõ nhịp hòa vang. Khánh Hòa. Tôi không cần biết nghĩa thật của Khánh Hòa là gì những giây phút đó, tôi chỉ muốn nhắm mắt rồi lăn dài trên bãi cát. Chút hương rêu, vị mằn mặn của muối lâng nồng dâng mũi. Tôi nhớ Nhatrang cực độ những lần nâng chén cùng anh.
Rồi tôi nhớ mẹ, nhớ tiếng buồn Nam Ai muôn thuở trong chiều mưa, những trận mưa khi rỉ rả, khi dồn dập bão bùng xứ Huế những lúc nói chuyện với nhà thơ Hoàng Xuân Sơn. Có đủ thăng trầm, chịu đựng trong giọng Huế của anh. Ký ức chiều Đông Am nhìn Cầu Hai trong màn mưa, mũi Chân Mây sương mờ cuối chân trời mồn một trở về một thời chinh chiến. Những người bạn bên trời lưu xứ, thân thiết mỗi lần nghe họ nói tiếng quê mình. Ôi hương âm. Gặp gỡ là những lần hồi tưởng, hương âm thành diệu âm, thứ nước cam lồ xoa êm nỗi nhớ. Chữ quê đi với chữ nhà thành quê nhà quen thuộc. Nhà, nơi có người ở, có họ hàng thân thuộc với nhau. Quê nhà là người, chính vì vậy. Người Việt xa quê nửa thế kỷ vẫn không tìm thấy quê nhà, muôn đời chốn mới vẫn là quê người.
ô kìa!
liền lạc xương da
hồng ân vẽ một quê nhà nắng mưa
(Hoàng Xuân Sơn)
Tôi đã quay lưng ra đi một chiều cuối tháng tư. Quê hương đó, xa tít đà 50 năm, buồn tênh, trong quyến rũ, trong mơ hồ. Có chăng một hương mật chạy về sau cơn cồn cào bức rách như hậu vị giọt Hibiki? Tôi vẫn mãi tìm. Chiều nay nghe Insensatez, ngang ngang giọng Gilberto bỗng dưng quay quắt nhớ một chốn xưa đã không còn.
Ôi cô độc như sợi nắng chiều trong rừng ngủ.
Quê hương vờn những đêm gấm. Bạn về trong chiều lụa.
(Thi Vũ)
Vũ Hoàng Thư
Đầu tháng tư năm thứ 50 lưu xứ. (2025)
(*) Insensatez (How Insensitive), nhạc: Antônio Carlos Jobim, Astrud Gilberto hát:
www.youtube.com/watch?v=GnOPih_ZB60
“Here’s to all that I left behind
Here’s to light when darkness falls…
I close my eyes when I think of home….
Here’s to you and I hope you know
Here’s to warmth in the setting sun
Here’s to all that’s lost and won”
Cám ơn Tống Mai với lời dẫn nhập đầy khắc khoải giọng máu đỗ quyên. Biết bao lần chúng ta thức dậy giữa đêm và nhớ về chốn ấy nhỉ! Nhớ làm quê hương mãi tồn tại trong ta vì quê hương địa lý đã không còn, giờ đây còn lại gì ngoài tâm tưởng nhớ quê?!
vht
-Come sit with me. Would you like some tea?
-Tea with Jazz?
-Yes, Lavender tea.
Mai cám ơn anh Vũ Hoàng Thư bản Jazz vất vưởng buồn buồn có màu lavender.
Ồ lavender tea! Thú vị đấy!
Một chén trà vị trầm lâng, biêng biếc tím oải hương dâng xông mùa…
Mai ơi, em nghĩ sau này ngày cuối tháng tư cũng bớt tâm tưởng u hoài như những năm mới định cư lạc lõng với cuộc sống mới. Dần dần nơi chốn nuôi sống mình trở thành là quê hương là tổ quốc, em không còn buồn không còn cảm giác là kẻ tha hương. Chốn mới chính là quê hương của em, là nơi đã cưu mang em.
“Quê nhà” là mẹ, là căn nhà xưa, là mùi thơm của áo mẹ năm xưa….,là cái ngoái nhìn lui của mình mỗi buổi chiều buồn nhìn ra khung cửa có nắng hanh vàng.
Nhưng “nhà”, home, là nơi mình đang sống, đang cưu mang mình, là đât nước, là tổ quốc của mình. Yes.
P.S. Bạch Lâm vẫn dùng tên anh VHT đặt cho : )
youtube.com/watch?v=4jHYw93Mib8
Em có nhớ căn nhà xưa bên khu vườn cải
Nơi những sớm mai nằm nghe
Nắng giòn trên mái
Ở đó có những lũ sên bò quanh
Những vết nứt rêu tường xanh
Có giếng nước soi trời trong
Ở đó có lá cuốn dây ngoài song
Có gió mát đêm bình yên
Có những tiếng chuông gần lắm
Pha hòa tiếng cầu kinh
Ngân nga nghe qua sân giáo đưòng
Từng ngày nghe đã quen
Ở đó có những tháng năm buồn tênh
Có thầy nghĩa trang kề bên
Có tiếng khóc hơi đèn nhang
Có những sớm em tìm đến
Với những đóa hồng khép nép giữa vòng tay ôm
Nghe sau lưng em có chiếc lá mềm
Đã đổi màu xanh lấy hương nồng
(Căn Nhà Xưa – Nguyễn Đình Toàn)
Căn Nhà Xưa …
Tôi đã viết không biết bao nhiêu lần về chốn hương trầm đó. Trong những giấc mơ bao giờ cũng hiển hiện căn nhà ngay trên dốc cao của tôi ở Bến Ngự, chung quanh là vườn cây xanh mát tôi thường leo lên mỗi trưa để ngồi học bài. Ở đó có những ngôi chùa bao quanh, nên tôi lớn lên trong tiếng chuông ngân trầm mỗi sáng sớm và mỗi chiều muộn dưới bóng mát của tiếng tụng kinh. Tôi nhớ lắm quãng đời xa xưa đó, mỗi cái ngoái lui là hình ảnh căn nhà ở cuối đường yên lặng nhìn mình. Giờ đây, khi tất cả đều im bặt, tiếng chuông chùa và tiếng tụng kinh không còn được nghe nữa, tôi mới thấm thía tôi đã mất đi một nỗi bình yên.
khungcuahep.com/nhac/can-nha-xua-o-do-co-gio-mat-dem-binh-yen-co-nhung-tieng-chuong-gan-lam-pha-hoa-tieng-cau-kinh-tong-mai-video-nguyen-hue.html
“Căn nhà xưa” chỉ một khúc mà quá đậm đà, thứ khúc ruột bồi hồi rung lên những thanh bình ngỏ xưa đã không còn nữa. Nostalgie là đây…
Nhân Mai nhắc đến tiếng chuông, nhớ một haiku của Buson.
Suzushisa ya Kane o hanaruru Kane no koe
– Buson
Coolness –
the sound of the bell
as it leaves the bell.
(translated by Robert Hass)
Tịnh thay –
trầm ấm đại hồng
lìa thân lời vọng muôn trùng triều âm
(Vũ Hoàng Thư phỏng dịch)
Tiếng um vi vu của chuông, từ kim khí cứng nhắt vô tình, tạo một trường sóng âm thanh tưởng không bao giờ dứt, phải chăng khi dứt bỏ hình thể gò bó đó âm ba mới vang vọng trong một cõi riêng ngoài. Đã bao lần ta bị chôn chặt và đau khổ vì một hình tướng? Sao không thong dong như làn khói của mái tranh chiều, như tiếng chuông vẳng vào cõi thinh không, ở đó không gian bao la là của ta, thời gian là những dấu mốc nhỏ nhoi đời bỏ lại dưới chân. Tung bay, ta vỗ lướt đi như cánh nhạn, thoắt hiện ở mặt hồ rồi mất hút ở từng không, dấu vết có chăng là những thoáng động mơ hồ của tâm tưởng. Cho đến khi tiếng chuông tắt lịm… Đúng vậy cho đến khi tiếng chuông tắt lịm, người trở về với những giới hạn tầm thường bé nhỏ ở những góc đời.
(Những đám mây thấp, Vũ Hoàng Thư, 2001)
Hay quá, anh Vũ Hoàng Thư nói đến tiếng UM trong tiếng ngân của chuông chùa nhắc nhớ đến tiếng UM ngân lâu trong miệng khi niệm câu chú “Om Mani Padme Hum” để tận hưởng âm thanh thanh tịnh của chuông chùa trong câu chú.