Aug 8, 2020 (TM); Nov 24, 2023 (Ngày thầy Tuệ Sỹ ra đi)
Đôi khi ta ngồi lặng lẽ,
Lắng nghe tiếng lá rơi.
Thật sự bình an đời sống một vị sư,
Chuyện đời, cắt lìa hết tất cả
Mà sao ta nước mắt rơi?
Nơi ẩn dật của Ryokan theo trí tưởng tượng của Mai
Diệu thương,
Khi Mai viết bài này thì trăng mười bảy đang sáng tỏ ngoài kia. Nhìn ánh trăng trắng lạnh xanh xao, Mai nghĩ đến vầng trăng của Ryōkan nơi am cỏ dưới chân núi Kugami của ông mấy trăm năm về trước có lạnh và xanh xao như vậy hay không. Chắc chắn một điều là vầng trăng của ông khác hẳn trăng của Mai ở đây, khi nơi ông ở chỉ có vài nét chấm phá: một am tranh, vài cây cỏ, ngọn núi. Cứ hình dung bức Haiga đó đã thấy ngất người khi trăng chiếu vào. Trăng là người bạn duy nhất của ông cũng như những ngày tháng gần đây của Mai, chỉ có trăng là có thực khi đổ bóng vào cửa sổ tràn lên nền gạch trắng một màu trắng quạnh hiu.
Mai hứa viết một điều gì đó về Ryōkan, nhưng những gì Mai viết ra đây chỉ là chấm phá những bài thơ ưa thích sắp xếp không thứ tự mà không biết ai đã dịch mà thôi. Cái vô cùng trong cái nhỏ nhoi của những giòng này là những gì Mai có về ông. Thơ của ông trùng trùng, nhưng những bài cô quạnh vương vấn nhiều nhất. Nó như những nốt lặng lan mãi cho đến khi bao phủ lấy mình làm thành một khối vô thanh mà người Nhật gọi là “Ma” (間), hay “the sound of silence”… Có ai viết ra được “the sound of silence” bao giờ.
Diệu nghĩ đến Tuệ Sỹ khi Mai nhắc đến Ryōkan. Mai cũng nghĩ hai nhà sư nhà thơ đó giống nhau trong đời sống ẩn dật thanh đạm, trong ảnh hưởng của kho thơ họ để lại. Nhưng có một điều họ giống nhau nhất, đó là họ có cùng một chỗ đứng trong lòng mình, bất tử!
Cuộc đời ẩn dật chỉ có thiền định, một mảnh ca-sa, một bình bát khất thực, thơ, thư pháp của ông khó mà hình dung được, có khi vấp phải những câu thơ thật buồn mới biết được cái cô đơn của ông.
Một mảnh cà-sa một bình bát là tất cả những gì tôi có trong thế gian này
Gượng dậy để đốt một nén hương và ngồi xuống thiền định
Suốt đêm, mưa nhẹ rơi trong bóng đen bên ngoài cửa sổ
Những năm tháng dài lang thang và cực khổ cũng đã qua rồi.
Thật xa trong núi thẳm, những con chim nằm nghỉ.
Thầm lặng, những chiếc lá rơi trong vườn.
Cô đơn trong gió thu,
Quấn một manh áo cà-sa đen,
Đứng yên, một bóng người.
* * *
Một buổi tối an bình, ra phía sau am cỏ,
Ngồi dạo một khúc hát với cây đàn không dây.
Tiếng nhạc tan trong mây, quyện theo làn gió thổi,
Rồi hoá thành dòng suối,
Lan xa và ngập tràn thung lũng,
Thấm vào rừng sâu, xuyên qua cả núi đồi.
Chỉ có kẻ nào ngăn được những tiếng động bên ngoài,
Mới có thể nghe thấy tiếng nhạc huyền diệu ấy mà thôi
* * *
Khu rừng Gogo-an hoang vắng,
Chiếc am cỏ như treo giữa không trung.
Phía sau là rừng tùng bát ngát.
Vài bài thơ cài trên vách,
Chiếc nồi đất bám đầy bụi bặm,
Đặt trên chiếc bếp lạnh tanh.
Thỉnh thoảng mới thấy lão già nơi ngôi làng phía đông,
Đến gõ cửa dưới ánh trăng.
Túp lều nơi tận cùng trong khu rừng vắng.
Mỗi năm những giây hoa đậu tím mọc càng nhiều.
Xa lìa cõi thế tục,
Thỉnh thoảng mới nghe thấy tiếng hát của một gã tiều phu.
Giũ chiếc áo cà-sa trong nắng sớm,
Đọc một vần thơ dưới ánh trăng,
Tôi muốn nhắn với kẻ thế tục rằng,
Mưu cầu hạnh phúc cũng đâu cần gì nhiều.
Một túp lều đổ nát và chật hẹp,
Suốt ngày chẳng thấy một bóng người.
Yên lặng một mình bên cửa sổ,
Chỉ nghe thấy tiếng lá rơi trên mặt đất mà thôi.
Sau một ngày khất thực, trở về am,
Khép lại tấm phên cửa kết bằng cành ngải hương.
Đốt bếp với vài cành khô còn lá,
Yên lặng đọc vài vần thơ của Hàn San.
Gió Tây lại thổi về, mưa đêm lăn trên mái cỏ.
Thỉnh thoảng lại duỗi chân,
Có gì đâu để bận tâm,
Chẳng có một hoài nghi nào trong tâm thức.
Suốt đời lười biếng nên chẳng giữ được một giới luật nào,
Hân hoan, và chỉ biết hân hoan, buông trôi theo bản thể.
Trong tay nải có ba lượng gạo,
Cạnh bếp một bó củi khô.
Tại sao phải thắc mắc về giác ngộ và ảo giác để làm gì?
Chẳng hề quan tâm đến những ai chỉ biết danh vọng bạc tiền.
Mưa đêm lẳng lặng rơi trên mái am lợp cỏ,
Nhẹ nhàng tôi duỗi thẳng hai chân.
Một nghìn ngọn núi cao, im lìm trong giá rét,
Một vạn con đường mòn, không một bóng người đi.
Mỗi ngày quay vào vách để ngồi thiền,
Thỉnh thoảng lại nghe thấy tiếng tuyết rơi,
Gõ nhẹ vào tấm phên cửa khép.
Đêm lạnh và gian phòng vắng vẻ,
Những nén hương cháy dở, thời gian trôi.
Ngoài kia rừng tre,
Trên giường vài quyển sách.
Mặt trăng ló dạng bên khung cửa trắng xoá.
Tiếng côn trùng rả rích, cả bốn bề lặng im.
Hân hoan tràn ngập trong tôi,
Nhưng không sao mô tả được bằng lời.
Từ khi tôi đến đây,
Không biết đã được bao năm rồi.
Khi mệt, tôi duỗi hai chân để ngủ,
Lúc khoẻ, lại xỏ đôi dép rơm để ra ngoài.
Ngợi khen của thế tục,
Chẳng làm tôi xao xuyến.
Ngợi khen thì có khác gì với nhạo báng?
Thân xác này do cha mẹ sinh ra,
Thì nó cứ theo cái nghiệp của nó mà đi,
Được như thế cũng đã là hạnh phúc lắm rồi.
Cánh cửa sổ mở ra trong đêm tối an bình.
Ngồi yên để thiền định, manh cà-sa quấn lên người.
Hai lỗ mũi thẳng hàng với rốn,
Hai vai thẳng,
Mặt trăng ló dạng và khung cửa sổ trắng xóa.
Mưa đã dứt, nhưng vẫn còn rơi vài hạt.
Trong cái khoảnh khắc đó, một xúc cảm tuyệt vời lan rộng trong tôi,
Và chỉ riêng tôi mới ý thức được mà thôi.
* * *
Vào độ con trăng đầu tháng tám,
Tôi vào làng khất thực.
Từ hừng đông hàng nghìn nhà đã mở cửa,
Hàng vạn gia đình, khói bếp bốc lên cao.
Mưa đêm rửa sạch cả phố phường,
Gió thu thổi luồn ngang các khoen đồng trên chiếc gậy.
Tôi thăm hỏi cả đàn ông lẫn đàn bà,
Của bố thí họ cho, đáp lại tôi hiến dâng Phật pháp,
Cùng nhau khép lại một vòng tròn.
Khất thực hết nhà này sang nhà khác,
Ấy là Phật pháp trải rộng đến vô biên.Saukhi xin được thức ăn
Tôi đi về phía ngôi chùa Hachiman
Bọn trẻ con bắt gặp và kháu với nhau rằng
“Gã sư khùng của mùa thu năm ngoái, năm nay lại trở về”.
Ngay cả những lúc
Tôi còn đói
Nhưng mặt nước cháo trong đáy bình bát
Vẫn hiện lên hình bóng của tôi.
Dù nâng bằng hai tay, nhưng hôm nay trở về,
Lại thêm một lần, chiếc bình bát trống không.
Trong Thiền đâu có gì là lạ,
Một chiếc bình bát, một mảnh cà-sa,
Tôi ngao du trên con đường tuyệt vời, tận phương trời phía Tây.
Hôm nay đi khất thực bị một cơn mưa rào,
Đứng trú mưa một lúc trong ngôi đền Thần đạo cổ xưa.
Kiếp sống của một nhà sư phiêu bạt bỗng làm cho tôi bật cười.
Cô đơn và tinh khiết, cái kiếp sống ấy cũng giống như
chiếc gậy hư nát của tôi đây.
* * *
Cô đơn, mùa xuân đã hết rồi,
Lặng câm, im lìm phên cửa khép.
Vài dây hoa đậu tím,
Dăm ngọn tre che khuất cả bầu trời.
Cỏ hoang giăng kín lối,
Trên vách, tay nải và chiếc bình bát vẫn còn treo.
Bình hương không một làn khói mỏng.
Thanh thản và an bình, chẳng một lo toan thế tục.
Con chim gáy kêu mãi suốt trong đêm.
Thuở nhỏ tôi bỏ việc bút nghiên,
Xuất gia nơi thiền viện.
Chiếc tay nải trên vai, hai tay ôm bình bát,
Tôi lang thang, đã những mấy mùa xuân?
Cố hương quay trở lại, dưới chân ngọn núi này,
Tôi sống an bình trong am cỏ.
Chim hót là tiếng nhạc chốn rừng hoang.
Ngắm mây, ngỡ láng giềng quanh bốn phía.
Cạnh bên bờ đá dốc, một con suối dưới khe,
Bước xuống giặt áo, lại giặt khăn.
Trên kia, rừng thông và rừng tùng,
Đủ cành khô đốt bếp.
An nhàn tôi tản bộ,
Tận hưởng cái hiện tại của những giây phút này.
Một túp lều lợp cỏ,
Giữa hàng nghìn đỉnh cao.
Vải thô, manh cà-sa trên người.
Mặc kệ cứ rêu mốc quanh môi,
Quá lười để phủi bụi trên tóc.
Chẳng thấy con chim nào,
Cắp một cành hoa trên mỏ.
Trên giá đâu cần tấm gương soi.
Lòng thênh thang không vướng mắc,
Xá gì đâu những lo toan thế tục.
Cứ mặc ai bảo tôi là kẻ điên hay ngốc nghếch,
Dưới chân núi Kugami, trong khu rừng Otogo,
Tôi sống trong một túp lều lợp cỏ.
Một cửa cổng màu đỏ, một lâu đài sơn vàng,
Đời sống trong dinh thự, sẽ buồn chán biết bao.
Sống hoà mình với gió, với ánh trăng vằng vặc,
Gặp được đàn trẻ và cùng nhau ném bóng.
Buông thả trong hân hoan, tôi viết lên những vần thơ này.
Một hôm, hình như có một người nào đó bỗng hỏi rằng:
“Gã thiền sư mê mãi đến hoá điên,
Hôm nay hắn đâu rồi?”
Đêm đông dài, một đêm đông thật dài,
Một đêm dài bất tận của mùa đông,
Khi nào trời sẽ sáng?
Gác đầu lên gối, chỉ nghe thấy tiếng mưa rơi.
Bỗng nhiên lại nghĩ đến những ngày tuổi thơ,
Khi đang ngồi đây đọc sách,
Trong gian phòng trống không.
Đã mấy lần đứng lên để châm dầu,
Nhưng chẳng bao giờ tôi nguyền rủa
Những đêm dài đăng đẳng của mùa đông.
Già nua và mòn mỏi,
Thường hay giật mình tỉnh giấc giữa cơn mơ.
Thức dậy trong gian phòng trống rỗng,
Trong am tối, một ngọn đèn,
Tôi cơi thêm ngọn lửa, đêm đông dài.
Trên đường mòn đưa đến chân núi,
Ngổn ngang vô số những ngôi mộ cổ.
Những cội thông và tùng đã xưa từ ngàn năm.
Suốt ngày những cơn gió buồn thảm,
Dần dần xóa hết tên tuổi trên mộ bia.
Con cháu họ đã quên mất họ rồi.
Tôi bật khóc trong yên lặng, không thốt được lời nào,
Lẳng lặng chống gậy tôi bước đi.
* * *
Buồn đau, trong chiếc am chật hẹp,
Co ro và mòn mỏi tấm thân già.
Trong sâu thẳm của mùa đông,
Lại còn khó giải thích hơn nữa những ray rứt trong tôi?
Húp một bát cháo để đuổi cái lạnh của đêm dài.
Chờ mãi mấy hôm rồi, mùa xuân sao chậm đến,
Nếu không khất thực được lượng gạo nào,
Lấy gì chống lại giá rét những ngày đông?
Chẳng có gì làm, nghĩ vẩn vơ những chuyện ấy trong yên lặng,
Rồi viết lên những vần thơ này,
Để gởi đến một người bạn những ngày xưa.
Sáng sớm đi khất thực
Qua cánh đồng mùa xuân
Mải mê hái hoa tím
Hoàng hôn xuống không hay.
Sự đần độn và bướng bỉnh này đến bao giờ mới dứt
Nghèo đói và cô đơn là cuộc sống của tôi
Chiều xuống trên đường phố của một thị trấn điêu tàn
Lại thêm một lần quay về với chiếc bình bát trống không.
Chiếc bình bát đựng cơm của nghìn nhà
Mảnh cà-sa khoác lên thân xác nhẹ tênh
Ăn no, có gì đâu để lo toan
Tôi già đi trong an bình mênh mông,
Bay bổng trong êm đềm và thanh thoát.
* * *
Một đêm mùa thu quá dài,
Hơi lạnh thấm cả vào giường.
Sắp đến cái tuổi sáu mươi rồi,
Nào có ai nghĩ đến một kẻ như tôi, cô đơn và thầm lặng.
Mưa đã dứt, nhưng còn rơi vài hạt,
Tiếng côn trùng tăng thêm.
Thức giấc nhưng không ngủ lại được,
Dựa lưng vào gối, tôi ngồi chờ một buổi bình minh trong sáng.
Đã già lại ốm đau, thức giấc không sao ngủ lại được,
Giữa bốn vách, thật yên lặng.
Bên ngoài, đêm thật sâu.
Ngòn đèn dầu không ánh sáng, trong bếp đã hết củi.
Hơi lạnh thấm vào giường,
Làm thế nào sưởi ấm được lòng tôi.
Chống chiếc gậy bằng gỗ hoa đậu tím,
Tôi bước đi trong bóng tối của khu vườn.
Sao trời giống như những cánh hoa trên những cành cây trơ trụi.
Tiếng thác đổ trong thung lũng xa xa,
Giống như tiếng nhạc từ một chiếc đàn không dây.
Trong đêm tối bỗng bật lên trong tôi những xúc cảm này,
Nhưng rồi ngày mai, nào biết sẽ đọc bài thơ này cho ai nghe?
Biết có ai lo lắng cho cuộc đời tôi?
Cánh cửa kết bằng cành khô heo hút trên đỉnh núi.
Hoa cúc dại xoá mất cả ba con đường mòn.
Chiếc bầu đựng nước vẫn còn treo trên vách,
Nghe thấy tiếng đẵn cây xa xa phía bên kia thung lũng.
Gác đầu lên gối, một buổi sáng êm đềm đang dần trôi.
Một con chim bay ngang và cất tiếng,
Như an ủi cho cảnh hiu quạnh của riêng tôi.
* * *
(Pháp Hoan dịch):
Mùa thu đã đến gần
và nỗi lòng cô quạnh
một thoáng lướt qua nhanh
khi tôi đóng cánh cổng
dẫn lối vào am tranh.
Có tiếng sáo tiếng đàn
nơi phồn hoa đô thị
nhưng ở trong ngôi làng
nơi núi sâu sẽ chỉ
có tiếng tùng reo vang.
Tôi không nghĩ cuộc đời
của tôi thật thiếu thốn
bên trong cánh cửa sài
có vầng trăng chiếu sáng
và có cả hoa tươi.
Nước chẳng bao giờ đi
trăng chẳng bao giờ đến
vậy mà bóng trăng kia
lấp lánh trên sóng biển
muôn ánh sáng diệu kỳ.
Giữa một chiều mùa thu
vị sư già đứng đó
lắng nghe tiếng dế ru
đằng xa ngôi làng nhỏ
đã chìm trong sương mù.
Thế gian này buồn đau
nếu như tôi hiểu rõ
ngay từ buổi ban đầu
tôi đã làm cây cỏ
trong những miền núi sâu!
* * *
Ngày đã hết, tất cả đều im lìm,
Khép tấm phên cửa bằng cành khô,
Tiếng dế cũng từ từ im bặt.
Cây cỏ tối sầm,
Đêm dài, mấy lần thức giấc để thắp hương.
Hơi lạnh thấm vào da, tôi khoác thêm manh áo,
Ngồi xuống để thiền định,
Thời gian trôi đi trong hạnh phúc.
Một buổi tối an bình, ra phía sau am cỏ,
Ngồi dạo một khúc hát với cây đàn không dây.
Tiếng nhạc tan trong mây, quyện theo làn gió thổi,
Rồi hoá thành dòng suối,
Lan xa và ngập tràn thung lũng,
Thấm vào rừng sâu, xuyên qua cả núi đồi.
Chỉ có kẻ nào ngăn được những tiếng động bên ngoài,
Mới có thể nghe thấy tiếng nhạc huyền diệu ấy mà thôi.
Từ khi tôi bước vào con đường của Thiền,
Một nghìn ngọn núi cao khép lại ngưỡng cửa chốn ẩn cư.
Cổ thụ, leo đầy những dây hoa đậu tím, che khuất chốn thâm u.
Rêu mọc dầy, con suối sâu nước buốt,
Chiếc gậy đã mục vì mưa đêm,
Manh áo cà-sa bạc màu vì sương sớm.
Không một ai nhắn hỏi đến tên tôi,
Trôi đi những năm tháng dài.
Dưới chân núi Kugami, trong chiếc am của một người tu hành,
Hắn ngồi uống trà và ăn thật ít.
Năm tháng trôi đi, hắn chưa gặp được một người nào có tâm hồn cởi mở,
Chỉ thấy những kẻ đi nhặt hạt dẻ trong khu rừng trống không.
Già yếu và lọm khọm
Hay thức giấc giữa đêm khuya
Một ngọn đèn lung linh, mưa đêm trên mái cỏ
Nắn lại chiếc gối, lẳng lặng nghe tiếng mưa rơi trên những tàu lá chuối
Biết chia sẻ với ai xúc cảm của những giây phút này?
Một mảnh cà-sa một bình bát là tất cả những gì tôi có trong thế gian này
Gượng dậy để đốt một nén hương và ngồi xuống thiền định
Suốt đêm, mưa nhẹ rơi trong bóng đen bên ngoài cửa sổ
Những năm tháng dài lang thang và cực khổ cũng đã qua rồi.
Tống Mai
(Viết cho bạn tôi Trịnh Hoàng Diệu, cho những tranh thủy mạc trên collection áo dài của Diệu)
Aug, 5, 2020
Em gửi chị một số bài mới của Ryokan:
Nếu như bản thân tôi
được phúc phần ở lại
thiền thất này là nơi
vào mùa hè năm tới
dưới bóng cây tôi ngồi.
Này lũ trẻ kia ơi
mau mau đi vào núi
ngắm hoa đồng thảo thôi
thời không sẽ tiếc nuối
nếu mai này hoa rơi!
Dù đứng hay là ngồi
bên trong căn lều cỏ
cũng không thể vãn hồi
ý nghĩ rằng tôi đã
lâu nay chưa gặp người.
Tôi không hiểu vì đâu
trái tim tôi xao xuyến
trằn trọc suốt đêm thâu
biết rằng ngày mai đến
năm mới sẽ bắt đầu.
Chị cám ơn Pháp Hoan đã dịch thêm những bài rất hay này.
Chị gởi Pháp Hoan:
The moon appears in every season, it is true,
But surely it’s best in fall.
In autumn, mountains loom and water runs clear.
A brilliant disk floats across the infinite sky,
And there is no sense of light and darkness,
For everything is permeated with its presence.
The boundless sky above, the autumn chill on my face.
I take my precious staff and wander about the hills.
Not a speck of the world’s dust anywhere,
Just the brilliant beams of moonlight.
I hope others, too, are gazing on this moon tonight,
And that it’s illuminating all kinds of people.
Autumn after autumn, the moonlight comes and goes;
Human beings will gaze upon it for eternity.
The sermons of Buddha, the preaching of Eno,
Surely occurred under the same kind of moon.
I contemplate the moon through the night,
As the stream settles, and white dew descends.
Which wayfarer will bask in the moonlight longest?
Whose home will drink up the most moonbeams?
(From: “Dewdrops on a Lotus Leaf: Zen Poems of Ryokan”)
PH cảm ơn chị. Chị có bản PDF cuốn này và cuốn One Robe One Bowl không ạ?
Chị chỉ có bản print mà thôi.
Chị có tìm PDF trên Internet nhưng không tìm ra.
Pháp Hoan có muốn chị gởi 2 cuốn đó qua cho Pháp Hoan không? Cho chị biết, chị sẽ gởi ngay.
Dạ được vậy thì còn gì bằng ạ. Đa tạ tấm lòng của chị. Gửi chị:
Haiku (6)
(Ryokan Taigu 良寛大愚)
Không có gì cúng dường
ngoại trừ bông sen nhỏ
trong bình nước dậy hương.
*
Not much to offer you
Just a lotus flower, floating
In a small jar of water.’’ P.65
Pháp Hoan text qua phone cho chị địa chỉ để chị gởi sách qua nhé.
Chị cám ơn Khoa rất nhiều đã tìm được PDF “One Robe One Bowl” cho Pháp Hoan.
Merci mille fois !
Pháp Hoan cảm ơn anh Khoa và chị Tống Mai.
Mai viết bài này hay lắm, chắc là Diệu sẽ rất vui khi bạn mình đã để hết tâm hồn để viết.
Viết về Ryōkan thì Mai không thể phụ lòng.
I sat facing you for hours but you didn’t speak;
Then I finally understood the unspoken meaning.
Removed from their covers, books lay scattered about;
Outside the bamboo screen, rain beats against the plum tree.
* * *
Au loin les montagnes; les oiseaux se reposent
Les feuilles tombent dans le jardin silencieux
Solitaire dans le vent d’automne,
Un homme debout en robe noire.
* * *
Rêves sans but,
Dans la lande brûlée,
La voix du vent.
* * *
C’est la fin du jour, tout est immobile
Je ferme la porte de branchages
Le chant des grillons s’apaise progressivement
Les herbes et les arbres s’assombrissent
La nuit est longue, plusieurs fois je remets de l’encens
Le froid s’insinue et j’enfile une robe supplémentaire
En pratiquant la méditation
Le temps passe avec bonheur.
* * *
Dans la forêt verdoyante,
mon ermitage.
Seuls le trouvent
Qui ont perdu leur chemin.
Aucune rumeur du monde,
le chant d’un bûcheron, parfois.
Mille pics, dix mille ruisseaux,
pas une âme qui vive.
* * *
Les montagnes et les rivières sont mes voisins
Les nuages voilent mon ombres sur le chemin
Un oiseau me frôle sur le rocher
Je traverse le village perdu dans la neige avec mes sandales de paille
Au printemps je chemine avec ma canne dans un champ plein de soleil
Limpide. Si on saisit sa véritable nature
Les fleurs sont des poussières du monde.
Souvent je monte au temple de la grande compassion
Contempler les nuages et les brumes
Les pins et les cyprès sont vieux de mille ans
Un vent souffle depuis des milliers de générations.
* * *
Pour faire du feu
le vent m’apporte
assez de feuilles mortes
Bài đầu tiên hay quá.
Cảm ơn bạn tôi:
“I sat facing you for hours but you didn’t speak;
Then I finally understood the unspoken meaning.
Removed from their covers, books lay scattered about;
Outside the bamboo screen, rain beats against the plum tree.”
Đọc bài của Mai xong mình muốn đóng blog để đọc thơ Ryokan. Mình có hai ba quyển thơ của Nhật mà mãi vẫn chưa đọc hết.
Mai đang chờ Pháp Hoan dịch thêm Ryōkan, một năm, hai năm cũng chờ. Cả một núi thơ đọc mãi không hết, bài nào cũng hay. Rồi đến Basho, Issa, Buson…
Đến lúc đó thì:
Gượng dậy để đốt một nén hương và ngồi xuống thiền định
Suốt đêm, mưa nhẹ rơi trong bóng đen bên ngoài cửa sổ
Những năm tháng dài lang thang và cực khổ cũng đã qua rồi.
: )
“The sound of silence”
Nhớ thương vô cùng bạn tôi.
Riêng ta một cõi riêng ta – Giống bức tranh lần này của Mai không có chiếc thuyền.
Mai làm hình Ryokan lần này thì bỏ đi giòng sông và chiếc thuyền vì nơi am tranh của ông không có giòng sông lãng mạn bên cạnh. Mai chỉ tiếc vì sao không có thêm giòng sông và con thuyền cho ông làm bạn thay vì chỉ có một vầng trăng.
“Nụ cười trong gió mong manh
Một trời riêng đó trong ta bước về”
Bởi vì chị Mai neo chiếc thuyền xa bờ quá nên có khi ông mệt không bơi ra nổi vì vậy bỏ thuyền bỏ luôn cả dòng sông 🌝🌚
Am tranh thật sự của ông không có sông bên cạnh nên chị phải lấy ra.
Da, chỉ là mượn hoa cúng Phật
Cô Tống Mai,
Quả trí tưởng tượng của cô phi thường quá!
Khâm phục nhiều!
Cám ơn anh GiaLoc.
Chị Tống Mai mến,
Sáng nay thong thả vì trời mưa không đi bộ được nên có thì giờ và tâm trí vào blog của chị đọc những bài thơ Ryokan. Những bài thơ này thật hay, sâu sắc dịch rất hay.
Có đọc những dòng thơ này mới hiểu tại sao chị có nhiều inspirations để sáng tác. Mình thấy giòng thơ nào cũng có thể inspire chị chụp hình và sáng tác một tác phẩm tuyệt diệu đầy tình cảm. Mình “feel” được những bài thơ này nhưng, unfortunately không có tài để sáng tạo ra một tác phẩm nào vì, “cảm thấy” không đủ chị ạ, phải exprimer ra được mới hay – Vì vậy , mình đành ” an phận” với ” Thưởng thức” chứ không ” sáng tác” như những người có tài như chị.
Cám ơn chị QMai lúc nào cũng đọc những gì Mai viết một cách nhiệt tình.
Thời hoạn nạn, Mai chỉ biết bám víu vào thơ thẩn, viết lách, photography để giữ yên bình. Chỉ mong có được chút an toàn là lên đường ngao du như trước thôi.
Đáp Nhân
Ngẫu lai tùng thụ hạ,
Cao chẩm thạch đầu miên.
Sơn trung vô lịch nhật,
Hàn tận bất tri niên.
THÁI THƯỢNG ẨN GIẢ
Trả Lời Người
Thong dong lạc bước gốc tùng
Gối lên vách đá ung dung giấc nồng
Núi rừng ngày tháng cũng không
Năm cùng chẳng biết mùa đông hết rồi
ĐỖ TÙNG
Cám ơn anh Tùng bài thơ và bản dịch rất hay, và rất hợp với bức hình Mai làm.
Cánh chim cô độc lang thang,
Am rêu tĩnh lặng, tiếng đàn vô thanh .
Ánh trăng chênh chếch trên cành,
Bồ đoàn tĩnh toạ, thanh thanh tách trà.
Thiền sư.
Lang thang lạc bước nơi này,
Am mây không cửa đứt lìa nhân duyên.
Chắp tay đứng lặng hành thiền,
Bỗng nhiên đại ngộ , thiên nhiên vỡ oà .
Hành si.
Hai bài thơ dưới đây của vua Trần Nhân Tông cũng nhuốm mùi thiền:
Lạng Châu vãn cảnh
Cổ tự thê lương thu ái ngoại,
Ngư thuyền tiêu sắt mộ chung sơ.
Thuỷ minh sơn tĩnh bạch âu quá,
Phong định vân nhàn hồng thụ sơ.
Xuân cảnh
Dương liễu hoa thâm điểu ngữ trì,
Hoạ đường thiềm ảnh mộ vân phi.
Khách lai bất vấn nhân gian sự,
Cộng ỷ lan can khán thuý vi.
(Trần Nhân Tông)
Thăm Cảnh Lạng Châu
Chùa xưa lạnh lẽo khói mùa thu
Thuyền câu hiu quạnh tiếng chuông chùa
Nước trong, núi tĩnh, chim âu trắng
Mây nhàn gió lặng lá hồng thưa.
Cảnh Xuân
Chim hót chậm khóm hoa dương liễu
Dưới bóng thềm mây lướt chiều trôi
Khách đến chơi không hỏi chuyện đời
Cùng tựa cửa chân trời xanh mờ mịt.
(Đỗ Tùng dịch)
Chị giỏi quá, chị biết nhiều thơ ca quá.
Chị làm sao mà tạo ra được bức hình Nơi ẩn dật của Ryokan?
Chị lấy hình cái núi chị chụp ở Huế, cabane chụp ở Bavaria Đức, cây ở DC, trăng ở sau nhà, và dùng Photoshop ghép tất cả vào một hình.
Cái này gọi là composite photography.
Chị ơi, đẹp lắm. Giờ em ngắm lại từng chi tiết và thấy chị ghép hình thành một composite rất hợp lý.
Đọc bài của Mai viết tặng Diệu đã lâu. Nay mới có chút thời gian yên tĩnh để ngẫm và nghĩ vì mấy tháng nay tập trung cho bộ sưu tập “Em đến từ nghìn xưa”. Bài hát “Cũng sẽ chìm trôi” đã có BST “Nhật Nguyệt” cách đây nhiều năm rồi, một cái gì đó liên quan đến những dòng thơ của Ryokan như “Đôi khi ta lắng nghe ta…”
Quanh quẩn trong những vần thơ của ông, Diệu không phải nhớ đến Tuệ Sỹ, hay Tagore mà còn nhớ đến nhiều bài hát như thơ của anh Sơn nữa đó. Nói khôn cùng phải không Mai.
Gửi đến Mai:
Từ khi trăng đối diện ta
Cô đơn dĩ vãng
Ta đây biết người
Người thì có biết ta không
……………….?
Để Mai điền vào chỗ trống.
Mai cũng nghĩ như Diệu những câu thơ thiền nhưng rất buồn của Ryokan làm Mai bâng khuâng đến những câu thân phận trong nhạc của anh TCS. Hôm kia bỗng nhiên muốn nghe lại “Ru Ta Ngậm Ngùi”, Mai mở ra nghe mà nước mắt ràn rụa… “Người về soi bóng mình giữa tường trắng lặng câm”.
Câu thơ của Diệu gởi, Mai không điền vào chỗ trống vì chỗ đó không phải là chỗ trống, câu thơ đã chấm dứt ở câu cuối của Diệu, Mai điền vào sẽ thành thừa mất.
Đọc lại vẫn hay quá chị ơi!. Em đang uống trà, nghe cổ cầm và đọc thơ của Lương Khoan.
Dù thích không biết bao nhiêu Haiku của những nhà thơ khác, chị vẫn quay lại với Ryokan, vẫn thấy không ai làm mình xúc động nhiều như ông. Buồn cười, chị thương ông chẳng khác nào thương van Gogh.
Trà và Ryokan: không gì đẹp bằng.
Thưa thầy:
Những năm tháng dài lang thang và cực khổ cũng đã qua rồi.
Cúng dường
(Tuệ Sỹ)
Cơm tù trong ngục vắng,
Cúng dường bậc Tối Thắng.
Máu hận tràn nhân gian,
Nâng bình chan lệ đắng.
供養
奉此獄囚飯
供養最勝尊
世間長血恨
秉缽淚無言
Cúng dường
Phụng thử ngục tù phạn,
Cúng dường Tối Thắng Tôn.
Thế gian trường huyết hận,
Bỉnh bát lệ vô ngôn.
Cám ơn em tôi.
Chị đã không về kịp để dự tang lễ thầy, khi chị về đến nơi thì đã trể.
“Nhân diện bất tri hà xứ khứ, đào hoa y cựu tiếu đông phong”. Chúc chị Tống Mai có một chuyến đi an lành và có thêm những tác phẩm hay ạ.
Cám ơn Pháp Hoan. Bao giờ về quê nhà chị cũng có cảm tưởng được tách lìa thế tục.
PH dịch bài này tặng thầy TS, tác giả cuốn Tô Đông Pha, Những Phương Trời Viễn Mộng, nhân tiện biết chị ghé thăm Huế và có ghé chùa Từ Hiếu, nên gửi chị, và chúc chị có một chuyến đi với nhiều kỷ niệm đẹp trong sương khói chốn huyền không.
Hán thi (342) – Bắc Tống, Liêu
Tô Đông Pha (蘇東坡; Su Tung-Po)
Đề Ở Thiền Viện Chùa Phá Sơn
Sớm mai thăm viếng chốn thiền tông,
Rừng rậm cây cao ửng sắc hồng.
Khúc khuỷu đường vô miền tĩnh lặng,
Sum suê hoa nở xứ huyền không.
Nắng soi núi biếc chim ưa thích,
Ảnh chiếu đầm xanh dạ lắng trong.
Muôn vạn âm thanh đều vắng bặt,
Chỉ nghe văng vẳng tiếng chuông đồng.
題 破 山 寺 後 禪 院
清 晨 入 古 寺，
初 日 照 高 林。
曲 徑 通 幽 處，
禪 房 花 木 深。
山 光 悅 鳥 性，
潭 影 空 人 心。
萬 籟 此 俱 寂，
惟 聞 鐘 磬 音。
Đề Phá Sơn tự hậu thiền viện
Thanh thần nhập cổ tự,
Sơ nhật chiếu cao lâm.
Khúc kính thông u xứ,
Thiền phòng hoa mộc thâm.
Sơn quang duyệt điểu tính,
Đàm ảnh không nhân tâm.
Vạn lại thử câu tịch,
Duy văn chung khánh âm.
______________
* Pháp Hoan dịch từ nguyên tác tiếng Hoa của nhà thơ người Trung Hoa đời nhà Tống Tô Đông Pha (蘇東坡; Su Tung-Po) hay Tô Thức 蘇軾 (1037-1101).
Cám ơn em tôi. Một ngày nào đó chị mong Pháp Hoan về thăm Từ Hiếu. Sự trầm mặc vẫn còn đó khi chùa ngày càng cổ kính theo thời gian.
Lúc lên Bảo Lộc chị có ghé đồi Phương Bối, am mây ngủ của thầy NH, nhớ ngày nào mơ được thấy Phương Bối trong NVCY
Quấn một manh áo cà-sa,
Đứng yên, một bóng người.