Sept 2, 2014 (TM)
Đó là những giờ tiêu đi một cách nặng nề lạnh xương sống suốt mấy tiếng đồng hồ tôi ở trong Apartheid Museum của Johannesburg ngày thứ Ba vừa rồi. Nếu không phải vì công việc thì Johannesburg không lọt được vào danh sách những nơi tôi muốn đến. Nhưng khi đã đặt chân đến thì Apartheid Museum là nơi không thể bỏ qua vì đó là linh hồn, niềm hãnh diện của South Africa, một chứng minh của một dân tộc đã vượt qua chính sách phân chia chủng tộc cùng cực nhất của con người. Nhưng bậy quá, khi cuộc viếng thăm kết thúc, tôi đã ra về mang theo một tâm trạng đè nặng bởi ám ảnh của những hình ảnh thê thảm tội nghiệp của người da đen dưới bàn tay phi nhân của người da trắng nắm chính quyền. Đó là một chuyến viếng thăm thật buồn, nhưng là một kinh nghiệm quí giá.
Bài viết này sẽ là một bài viết chơ vơ không đúng lúc, nhưng viết để chia xẽ thì cái nặng nề u uất sẽ vơi bớt đi, tôi nghĩ vậy. Bên cạnh chuyến ngao du pháo nổ của anh Hòa trên đất Mỹ thì chuyến đi của tôi đến một nước Phi Châu lại thiếu màu sắc và đầy suy nghĩ. Cơ sở pháp lý của phân chia chủng tộc đã bị bãi bỏ, nhưng sự bất bình đẳng ngấm ngầm có lẽ vẫn tiếp tục là một ranh giới giữa người da trắng và da đen.
Apartheid Museum cách nơi tôi làm việc không xa, nhưng tôi chỉ để dành được 3 tiếng, và 3 tiếng đồng hồ ngắn ngủi đó đã để lại ấn tượng sâu đậm trong suốt những ngày sau, theo về cho đến tận Washington DC. Nơi đây ghi lại thăng trầm của chính sách apartheid, nó vừa là một bảo tàng viện vừa là một biểu tượng chiến thắng oai hùng của lẽ phải.
Khuông viên của viện được kiến trúc và trang trí một cách có hệ thống và thông minh vì ngay ở phòng bán vé vào cửa khách đã phải chạm trán với sự phân chia chủng tộc, bởi vì khi mua vé, khách sẽ bị phân loại da trắng hay da màu. Tại sao mình lại bị đưa một phiếu của người da màu trên đó có chữ Nie-Blankes, Non-Whites, tôi lật qua lật lại tấm vé trong tay thắc mắc, nhưng chưa hết, khi đến cửa vào viện cách nơi bán vé vài bước thì bị chận lại bởi hai khung cửa mà mình phải chọn khung cửa theo phân loại màu da trên tấm vé của mình, một cho người có vé da trắng và một cho người có vé da màu. Cảm tưởng bị phân biệt thật tức khắc và rõ rệt.
Sau đó, khi bước qua cửa bên phải dành cho người có vé da màu, tôi dội người bởi những hình ảnh lạnh lẽo. Nơi đây không có sự hiện diện của đời sống, tất cả đều màu xám, trắng, và đen. Có những căn phòng lưu lại hiện vật của apartheid, trong đó có những điều lệ trói buột người da đen phải sống như thế nào theo giai cấp của mình. Hình ảnh của người da đen bị đàn áp, đánh đập, bỏ tù và thủ tiêu khắp nơi, có một phòng lạnh xương sống nhất là phòng treo đầy dây thòng lọng buông từ trên trần xuống trông thật khủng khiếp, đó là 121 dây tượng trưng cho 121 tù nhân bị treo cổ vì chống lại apartheid. Chưa hết, khi đi qua một hành lang xi măng đến một dãy phòng khác mà một bên tường lót gạch và môt bên bằng sắt thì có những khung gương hình chữ nhật lớn in vài hình của những người dân sống trong thành phố Johannesburg, lẫn với những khung này là những khung trống mà khi khách bước đến sẽ thấy bóng mình in lên, và cảm giác thật lạnh người vì đây là chứng cớ của một thời apartheid khi đời sống của người dân bị phơi bày và theo dỏi bởi chính quyền.
Đến cuối cùng tôi mới hiểu ra tại sao mình bị đi qua khung cửa dành cho người da đen, thì ra, mục đích là để cho du khách sống lại đời sống bị kỳ thị của người da đen, để biết sự khắc nghiệt tàn nhẫn mà họ phải chịu đựng và căn bản làm người tối thiểu đã bị tướt đoạt như thế nào. May thay, chế độ man rợ apartheid không còn nữa khi Nelson Mandela lên nắm chính quyền năm 1994. Một museum chưa từng thấy nói lên sức mạnh chiến đấu cho công bằng lẽ phải của con người, that all men are created equal.
Cho đến bây giờ người da đen và trắng ở South Africa có thật sự sống trong hòa hợp dân tộc không thì không ai biết được đằng sau bộ mặt bên ngòai, nhưng một điều rất rõ là họ đã hòa lẫn nhau trên đường phố, trong trường học, công sở … Những ngày bên đó được một người đồng nghiệp người South Africa dẫn đi loanh quanh Johannesburg, tôi đã được nghe những suy nghĩ của ông về lịch sử apartheid của nước mình, và đó là nhũng ý tưởng hãnh diện cho một dân tộc đã can đảm đứng lên để thay đổi số phận đen tối.
Máy hình bị cấm trong viện nên tôi chỉ chụp được vài cảnh bên ngoài.
Tống Mai
Aug 30, 2014
Cam on chi TMai ve bai viet sau sac, day tinh nhan ban nay.
Luon luon doc chi voi cam giac thu vi, day bat ngo. Mong duoc doc tu chi nhieu hon nua.
Xin loi T da viet ko co dau.
Thanks again, chi TMai.
p/s: “all men are created equal. ” Ghet bat cong, ky thi thi tu nay chac chi phai doi cach dung chu. T de nghi, thay chu men bang wo/men or people.
Cám ơn TMai đã chia xẻ những cảm nghĩ.
Dân tộc Phi châu có số phận nghiệt ngã, là giống người bị bạc đãi và chịu thiệt thòi nhất trên trái đất này. Một lục địa giàu tài nguyên và khoáng sản nhất trái đất, nhưng con người không thoát nổi cảnh liên miên nghèo đói. Apartheid đến nay vẫn còn tiềm ẩn trong tư duy của giống da trắng và Tây Âu nói riêng, thậm chí dân da mầu cũng có đầu óc kì thị da đen. Ngay ở Mĩ mạng người da đen vẫn còn bị xem không ra gì, năm ngoái ở Florida, thủ phạm bắn chết Trayvon Martin trắng án vẫn sống phây phây, nay thì ở Ferguson, Missouri. Michael Brown bị chính một tay Cảnh sát bắn gục.
Thời kì thuộc địa tụi Âu châu xem dân khác giống không khác gì con thú, bắn giết vô tội vạ, đến cả trẻ em và phụ nữ cũng không nương tay.
Dân Tây Âu đem văn minh đi khai hoá đến đâu là máu chảy ngập đất đến đó. Dân da đỏ ở bắc Mĩ, dân Maya, Aztec, … ở nam Mĩ, bị diệt chủng. Á châu thì Việtnam, Laos, Cambodia, Ấn độ, … thậm chí China cũng một thời khốn khổ dưới gót dày viễn chinh của dân Âu châu.
Càng nghĩ càng kinh hoàng …
LC Hoằng
Mai ơi , bài viết của Mai không phải là ” bài viết chơ vơ không đúng lúc ” mô. Tình trạng kỳ thị màu da hay phân biệt chủng tộc dù trên nguyên tắc là đã bị xóa đi ,không còn nữa nhưng thực tế thì chắc vẫn còn rất nhiều , khắp nơi ở đâu đó có người da màu , như rứa khi mô viết về đề tài ni cũng là hợp thời hết.
Huống chi , Mai luôn quan tâm đến người khác , hay ưu tư, khắc khoải khi nghe thấy hay nhìn thấy những hoàn cảnh bi thương , khốn khó của đời người , như rứa khi nhìn thấy quan cảnh và lối trưng bày trong Apartheid Museum Mai đã u buồn trăn trở và mang theo nỗi buồn đó về tới DC , Mai thấy cần phải viết để chia xẻ với bạn bè là đúng lắm.
Cám ơn Mai đã san sẽ những cảm nghĩ sâu sắc dù là thật buồn.
MN.
Cám ơn Mai, bài viết kinh thật. Có lẽ đây cũng là hình ảnh của nước Mỹ trước 1960. Một kinh nghiệm và cũng là một di sản cho nhân lọai.
Thân
Lê Tấn Hà