Nov 17, 2017 (TM)
Đây là bức thư ngỏ của Hội Trưởng Hội Nhiếp Ảnh Việt Nam vùng Hoa Thịnh Đốn (VNPS ) tôi trích từ Đặc San VNPS 2017. Bài diễn văn trong ngày lễ mãn khóa của Hội như một lời gửi gắm về nghệ thuật nhiếp ảnh cho những học viên vừa tốt nghiệp VNPS.
Cái gì xui khiến tôi đăng vào đây có lẽ vì tâm đắc lời nhắn nhủ về sự giản dị, về những khoảng trống, những dấu lặng trong một tác phẩm nhiếp ảnh.
Tống Mai
Thư Ngỏ
Thân gởi các anh chị,
Không hiểu sao năm nay tôi lại muốn thay lá thư ngỏ của Tập San bằng bài Diễn Văn Mãn Khóa 2012…
Diễn Văn Mãn Khóa 2012
Xin chào quan khách và các Học Viên, Hội Viên.
Thưa các anh chị Lớp 3, bài nói chuyện của tôi năm nay:
Là lời gửi gấm với anh chị em Lớp 3, là những lời tâm sự thật lòng của tôi. Xin các anh chị hãy coi tâm sự này như là một phần trong cái hành trang khiêm nhường mà các giảng viên đã cố gắng trang bị cho các anh chị suốt 3 năm qua….
Thưa các anh chị, hôm nay chính thức mới là buổi học cuối cùng của các anh chị Lớp 3, bởi vì các anh chị vẫn còn thiếu một bài học cuối, một trang bị cuối cùng mà tôi muốn gởi đến các anh chị trước khi anh chị rời khỏi trường, tôi muốn nó phải đi kèm với cái chứng chỉ tốt nghiệp của hội nhiếp ảnh VNPS.
Thưa các anh chị,
Hành trang quan trọng nhất cho một nhiếp ảnh gia không phải là cái máy ảnh, không phải là những bài học căn bản, hay những kỹ thuật kỷ xảo của máy vi tính… mà nó là sự Khiêm Tốn và sự Giản Dị, hay có thể nói là sự đơn giản.
Khiêm tốn xin hãy giữ cho các anh chị, và Đơn giản xin hãy dành cho tác phẩm.
Khiêm tốn là nhã nhặn, là không tự cao tự đại, là hướng thiện, là nêu cao óc học hỏi, là không đề cao cá nhân. Người khiêm tốn luôn cho mình là kém cỏi cần phải học hỏi thêm….
Cuộc sống là một cuộc chiến. Nếu chúng ta dừng lại với thành công của mình ở hiện tại, tức là đã chấp nhận thất bại ở tương lai, và đang ở lại quá khứ làm kẻ thua cuộc. Con người có tài bao nhiêu đi chăng nữa thì cái tài năng ấy cũng không thể quả quyết được là không ai hơn được. Đương nhiên khi nhìn xuống thì có nhiều người thua kém các anh chị, nhưng nếu so sánh như vậy thì thật là vô lý. Các anh chị phải nhìn lên phía trên kia kìa, các anh chị mà nghĩ đã giỏi, đã khá lắm rồi ư, không đâu, kinh nghiệm cá nhân tôi hơn 40 năm cầm máy, tôi vẫn phải học thêm, thậm chí có lần tôi đã học được một bài học của một vài anh chị mới cầm máy chỉ một hai năm. Trên đời này có hàng vạn người giỏi hơn chúng ta nhiều. Nếu anh chị biết khả năng hiểu biết của mình vẫn còn hạn hẹp, các anh chị sẽ tìm cách để hiểu biết hơn. Ngược lại nếu cứ nghĩ mình là đúng là nhất, ai cũng sai cũng không bằng mình, thì mình sẽ đứng tại chỗ. Mà trong cái xã hội này, đứng lại là thụt lùi.
Xin các anh chị luôn nhớ rằng xã hội là một trường đại học, mà trường đại học đặc biệt này không có ngày mãn khóa và không có ngày ra trường. Chính tính khiêm tốn sẽ giúp sẽ nhắc nhở là các anh chị vẫn còn đang ở trong trường và sẽ không cho phép các anh chị nghĩ ngơi trên những thành công đã đạt được.
Trở lại vấn đề nhiếp ảnh, giản dị là gì? Giản dị là cách sống không cầu kì xa hoa. Giản dị có thể là cách ăn nói cẩn thận, không khoa trương, lời nói đơn giản, ngắn gọn dễ hiểu, không quan trọng hóa vấn đề…
Tác phẩm nhiếp ảnh cũng vậy, mục đích chính người chụp ảnh trước hết là làm sao cho người xem ảnh thấy được chủ đề, thấy được cái mình có ý định ghi lại, và từ chủ đề đó người xem sẽ thấy được quan điểm hoặc ý tưởng của tác giả. Để làm được điều đó chúng ta phải xử dụng một phương pháp, hay nói đúng hơn áp dụng một nguyên tắc được gọi là bố cục.
Bố cục ảnh là một trong những yếu tố quyết định thành bại của tác phẩm. Bố cục không chỉ có giá trị về hình thức thể hiện, mà còn làm nổi rõ nội dung tư tưởng của tác phẩm.
Các anh chị đã được học hàng chục cách bố cục từ 1/3 cho đến đủ loại trong tỷ lệ vàng.
Tuy nhiên theo tôi, nguyên tắc đầu tiên và quan trọng của bố cục là sự đơn giản. Chắc hẳn các bạn nghe nhiều đến câu “Less is More.” Đừng quá tham lam cho vào hình của mình một bố cục rối rắm, những đường cong, chéo phức tạp. Đơn giản là con đường ngắn nhất đưa người xem lại gần với ảnh của bạn. Để người xem chú ý vào ảnh, vào chủ thể thì chỉ có cách duy nhất và dễ nhất là làm nó đơn giản đi.
Mỗi ảnh chỉ nên có một trọng điểm để lôi cuốn mắt người xem vào đó. Nếu có nhiều trọng điểm sẽ làm người xem bối rối không hiểu mục đích của tấm ảnh. Khi ảnh chỉ có một trọng điểm, người xem sẽ nhanh chóng hiểu được nội dung ngay.
Đừng coi thường khoảng trống trong tác phẩm, vì đôi khi khoảng trống trong ảnh lại có ý nghĩa nhiều hơn là sự lấp đầy… Nó giống như một khoảng lặng trước khi đưa người xem vào điểm chính. Trong âm nhạc có những dấu lặng thì trong tấm ảnh cũng có những khoảng trống. Nếu không có những khoảng trống thì đó chỉ là một sự rối rắm.
Một thí dụ mộc mạc đơn giản:
Một cô gái đẹp mặc một bộ váy lộng lẫy, màu sắc tuyệt vời với những hạt nút long lanh, bộ áo rất đắt tiền, sang trọng nổi bật. Khi cô ấy đi ngang thì chắc chắn mọi người sẽ trầm trồ: Trời bộ áo đẹp quá, chưa từng thấy… chắc chắn là độc nhất và giá cả chắc cũng không tưởng nổi…. Người xem bị lôi cuốn vào bộ áo.
Nhưng ngược lại, nếu cũng cô gái đẹp ấy nhưng chỉ mặc một bộ đồ đơn giản thì khi đi qua tôi chắc mọi người sẽ nói: Cô bé này đẹp quá….
Trong nhiếp ảnh cũng vậy.
Ở phần 1: Cô gái đẹp lại quá chú ý tới trang sức, tới việc mặc một bộ áo quá sức lộng lẫy… đó là bố cục sai ý nên bị hiểu lầm … nội dung bị hiểu lầm là áo đẹp chứ không phải cô gái, trong khi đó cô chỉ muốn cô thật đẹp.
Phần 2: Cô gái và áo bình thường, giản dị, ăn mặc khiêm nhường không khoe khoang, nên nét đẹp của cô không bị chi phối bởi các thứ khác….
Trong tác phẩm, hãy cố gắng cắt bỏ mọi chi tiết dư thừa không cần thiết để dắt người xem dễ dàng vào ngay điểm mình muốn nói. Đừng thấy nhiều chi tiết đẹp mà tiếc rồi cứ đưa thêm vào ảnh, phải can đảm vứt bỏ nó ra, vì chính những cái đẹp thừa thải đó giết tác phẩm của anh chị.
Vì thế khiêm nhường và đơn giản luôn cần thiết ngay trong tác phẩm của anh chị. Đó là tôi chưa nói đến khiêm nhường và đơn giản còn cần thiết hơn trong cuộc sống của chúng ta.
Trong cuộc sống cũng như trong nhiếp ảnh, tôi vẫn sợ nhất là sự tự mãn và kiêu hãnh. Kiêu hãnh là con ngựa Xích Thố kéo chúng ta đứng lại, ngăn không cho chúng ta tiến lên, nếu không nói là kéo chúng ta thụt lùi.
Trước khi chia tay với các anh chị tôi xin được khuyên các anh chị thêm một điều nữa là trong những chuyến đi sáng tác, để có thể đạt được những tác phẩm thành công hay đoạt giải:
Xin các anh chị cứ hãy vững tin vào túi hành trang được trang bị cùng với hai chữ khiêm tốn và giản dị…
Xin các anh chị đừng cầu xin Bà độ…
Các anh chị phải luôn nhớ rằng thành công hay không là do chính anh chị, bởi vì chính anh chị là người quyết định thời điểm bấm máy, chính anh chị là người quyết định chọn nội dung của tác phẩm, bởi vì chính anh chị là người lặn lội, là người quyết định cho những đường nét kỹ thuật cuối cùng.
Một tác phẩm nghệ thuật được đưa ra là thành quả sau nhiều giờ, đôi khi hàng chục giờ thậm chí có những nhiếp ảnh gia tốn hàng tháng trong phòng tối, phòng sáng… mới hoàn thành một tác phẩm. Giảng viên của các anh chị chỉ là những người đồng hành….
Tôi nhớ trong một buổi họp mặt có lần tôi nghe ai đó nói: “Các người được giải thưởng kỳ này đều là học trò của tôi”. Câu nói làm tôi sửng sốt, trong 20 năm trong Hội, chưa một lần tôi dám nói ai là học trò của tôi cả.
Chúng tôi chỉ là người trang bị cho các anh chị căn bản và kỹ thuật, còn thành quả tác phẩm là con đẻ của anh chị, anh chị xứng đáng hãnh diện mà hưởng thành quả của mình chứ…
Chúng tôi giảng viên chỉ xin anh chị, vâng chỉ xin anh chị cho chúng tôi một điều duy nhất:
Hãy cho chúng tôi được cùng hãnh diện với anh chị khi các anh chị đạt được thành quả.
Riêng đối với anh chị không đoạt giải nào, tôi thường nghe nói nho nhỏ:
Ảnh mình yêu thích thế mà lại trượt….
Xin các anh chị chưa đoạt giải, hãy nghĩ xa hơn một chút, vâng, nếu anh chị nghĩ rộng hơn một chút thì đôi khi lại cần thiết, cánh cửa này đóng lại, cánh cửa khác sẽ mở ra. Tôi đã từng trượt… biết bao lần thi ảnh. Nhưng tôi không bị trượt trong cảm xúc thất bại và buồn chán, mà trái lại tôi vẫn đạt được một điểm về kinh nghiệm. Tôi biết tôi thích chụp ảnh và tôi quyết tâm gắn bó với ý thức đó, từ đó, đối với tôi thành công chỉ có thể là trì hoãn chứ chưa bao giờ là không thể.
Nghệ thuật lúc nào cũng sẵn sàng chờ các anh chị tại một điểm hẹn nào đó hay ở ngay khúc quành của con đường mang tên nghệ thuật mà các anh chị đang đi.
Xin cám ơn các anh chị.
Đỗ Lịnh Dũng
Hội Trưởng VNPS
Đọc bức thư ngỏ của ông Hội Trưởng Hội Nhiếp Ảnh Việt Nam Vùng Hoa Thịnh Đốn , Ng thấy Ông là một Nhiếp Ảnh Gia rất khiêm nhường .
Đức tính này thể hiện qua câu ông nói : ” trong một vài buổi họp mặt tôi đã sửng sốt khi nghe có vài giảng viên trong hội nói trong những lần thi nhiếp ảnh những người đoạt giải năm nay đều là học trò của tôi “.
Cũng như Mai , Ng cũng nghĩ rằng khi ông nói tới bố cục đơn giản của một tấm hình là rất quan trọng . Ng nhớ khi qua Bruxelles với Mai lần trước để thăm bạn ở bên đó , thấy được nhiều phong cảnh quá đẹp Ng lo lăng xăng chụp hình , khi thấy có được một tấm hình có vẻ vừa ý đem khoe với bạn của tụi Ng thì bạn đã phán cho một câu ” tấm hình này không có bố cục rõ ràng chi hết , hình muốn nói cái gì vậy ” Ng cảm thấy mắc cở quá và nhớ mãi đến bây giờ nên khi đọc bài thư ngỏ của ông hội trưởng mới thấy thấm thía.
Bài thư ngỏ này không những chỉ áp dụng về nhiếp ảnh mà có thể áp dụng trong đời sống .
Cám ơn Mai đã đăng một bài diễn văn rất giá trị đáng chiêm nghiệm để học hỏi.
MN.
PS : Ti đang đợi Mai gửi qua cuốn đặc san mãn khóa VNPS để được đọc và xem thêm những bài nhiếp ảnh khác nữa.
Lớp học Nhiếp ảnh với một buổi học cuối, trong đó bài học cuối và một trang bị cuối cần phải có , để đi chung với cái
chứng chỉ tốt nghiêp.
Không phải là cái máy ảnh, không phải là những kỷ xảo của máy tính và càng không phải là bài học căn bản..v..v…
Đó là sự khiêm tốn và sự giãn dị.
Tôi không rành rẽ về Nhiếp ảnh, chỉ cãm nhận một tác phẩm bằng những cảm xúc của riêng mình…..
Cứ ngỡ rằng, trong cuộc sống, cần lắm sự khiêm tốn và sự giản dị,
chính hai điều này mới làm cho người có hai đức tính ấy bình an, thanh thản……
Nhưng hôm nay, tôi đã đọc , được biêt, khiêm tốn và giản dị cũng rất cần thiết cho một Nhiếp ảnh gia và tác phẩm của mình.
Một thí dụ mộc mac, dễ hiểu giữa một cô gái đẹp với trang phục lộng lẫy và một cô gái đẹp với phục sức giản đơn…….
Một sự so sánh rất hay và vô cùng thâm thúy……..
Hãy cho tôi nói một câu trong suy nghỉ của mình :
” Rất yêu và thích thú với những tấm ảnh của Tống Mai chụp,
vì những tấm ảnh ấy ngoài cái đẹp còn có một nội tâm sâu sắc….
Cám ơn Mai đã đăng một bài diễn văn thật ấn tượng…..
Saigon, Chiều mưa bão, 19-11-2017.
TrầnThịKim Cúc.
Cám ơn Nguyet đã đọc bài diễn văn này của ông Hội Trưởng VNPS. Mai cũng cám ơn Kim Cúc đã vào comment rất hay.
Ông Hội Trưởng hồi xưa thời trước 75 bị bắt làm tù binh. Có cuốn sách về cuộc đời ông do nhà văn Lê Thiệp viết:
baovecovang2012.wordpress.com/2013/02/12/do-lenh-dung-le-thiep/
Nhiếp ảnh của ông hầu hết lặng lẽ, không ồn ào, ông thích những bức ảnh đơn giản nhưng ý nghĩa, absolumnet rien, absolument tout. Ông từng có những bức ảnh đoạt giải nổi tiếng chụp cái nghèo của VN và hình ảnh tu hành Phật giáo hồi xưa trước năm 75.
Mai rất mến phục ông và thấy gần gủi cái chất thiền cả trong tâm hồn lẫn tác phẩm của ông.
Không hiểu vì sao, mấy hôm nay KV cứ nghĩ mãi về bài viết về Tranh Thơ Haiga của Nguyên Huệ và bài thơ Haiku the Old Pond. Khoảng không gian tịch mịch và cái ao cũ sâu thăm thẳm. Một tấm hình chụp trong một sát na nếu có thể nói lên được câu chuyện gì là nhờ ở khoảng trống (hơn là sự lấp đầy). Cũng giống như những gì không nói được trong 17 câu thơ Haiku.
Chánh niệm trong haiku The Old Pond.
Thật do dự khi viết những dòng này, vì bài viết đã quá đầy đủ với viễn kiến sâu sắc.
Tôi không nghĩ đây là Thư ngỏ hay Diễn văn, tôi cũng không nghĩ rằng nội dung này chỉ giới hạn trong phạm vi của VNPS, lãnh vực nghệ thuật nhiếp ảnh. Tôi nghĩ tất cả đã đi vào lòng người như một hành trang trong cuộc sống thường tại, một cuộc sống mà nơi đó đang có quá nhiều mảng tối làm che khuất đi nét đẹp và tươi sáng của con người chân thật.
Đúng vậy, trong một bức ảnh, sự đơn giản của đường nét, bình dị trong bố cục, là con đường trực giác dẫn cho người xem đến với sự đồng cảm với tác giả. Những khoảng trắng, khoảng trống là nơi chứa đựng cảm xúc của mỗi người làm bùng lên ý tưởng của chủ đề, đó cũng là sự im lặng của Tâm định, giúp cho ta có được sự nhạy bén trong việc thưởng thức. Tiếc thay những màu sắc lòe loẹt, những cảnh quang phức tạp trong cuộc đời thường luôn cám dỗ do bản chất tham lam.
Sự khiêm tốn, không chỉ trong sáng tác hay nghệ thuật, trên thế gian này từ xưa nay, chính cái “tôi” đã sinh sự ganh tị, đua tranh không trong sáng, cái “tôi” lúc nào cũng nghĩ mình là nhất, phài nhiều nhất, phải hơn hết, không ai bằng mình… và họ đã quên rằng có biết bao nhiêu điều tốt đẹp họ sẽ học được khi vất bỏ cái “tôi”.
Bỗng nhiên tôi mỉm cười khi đọc đến “Xin bà độ…”, hình như trong mỗi chúng ta luôn có một mong cầu, một tìm kiếm bên ngoài, mà không nghĩ rằng trong mỗi chúng ta đều có một khả năng, bản sắc riêng, mà chúng ta đã quên nó do những bận rộn trong cuộc sống, chúng ta không khơi gợi tìm kiếm bản năng mà chấp nhận chạy theo những dễ dãi bằng cách rập khuôn, bắt chước những gì có sẵn của người khác.
Rất thú vị khi đọc một bài viết với nhận thức rất Bình Thường, rất Thật nhưng mang rất nhiều nét đẹp của Thiền vị, một Tâm trong sáng chuyển đến mọi người. Xin cám ơn tác giả.
N.H.