Sep 15, 2017 (TM)
Đêm xuống trên thành phố Budapest khi chúng tôi, một nhóm bạn gồm 5 người vừa từ Stuttgart bay qua, dừng chân trước đài tưởng niệm người Do Thái bị quân phát xít bắn chết bên bờ sông Danube trong thế chiến thứ hai để lại đằng sau những đôi giày mất chủ. Lạnh và đuối sức vì những chuyến đi liên tục không ngưng nghỉ qua các thành phố ở Âu Châu gần suốt hai tuần, chân bước đã bắt đầu thất thểu, nhưng tôi và các bạn tôi quyết phải tìm đến đài tưởng niệm này vào ban đêm.
Từ khách sạn Danubius Astoria đi bộ đến không xa, chân đi không nặng nhưng lòng chùng vì biết những gì mình sắp chứng kiến sẽ rất buồn. Và y như thế, khi đến nơi thì tất cả im bặt, mỗi người theo đuổi một ý nghĩ riêng. Trời tối, ánh sáng lấp lánh hắt qua từ phía bên kia sông chỉ đủ để soi tỏ trong âm u một dải giày màu đen nằm ngổn ngang trên bờ. Những đôi giày nằm sát bờ sông, huớng mũi xuống giòng nước bên dưới, như chờ đợi để bước một bước cuối cùng qua bên kia thế giới. Cái dày đặc của trời đêm cọng thêm màu đen của sông và cái ảm đạm của những chiếc giày nằm lặng lẽ bơ vơ có mãnh lực làm vô nghĩa tất cả những khung cảnh huy hoàng dọc theo giòng Danube thơ mộng.
Tôi đứng lặng, cố nén những giọt nước mắt bên trong đang dâng lên biến dần thành sấm sét không âm thanh trong lòng mình. Tất cả những gì đẹp đẽ của những nơi tôi vừa đi qua đang bị đẩy lùi, nhường cho một nỗi hun hút sâu bọc lấy màu đen xám của những chiếc giày nằm trước mặt. Đêm đó, không đủ can đảm để quan sát từng chiếc, tôi quyết định trở lại một lần nữa. Sáu giờ sáng hôm sau cùng với môt người anh, ánh sáng êm dịu của mặt trời vừa lên và trên bờ sông chỉ có một mình tôi và người anh đó thì tôi mới có được điềm tĩnh để quan sát từng chiếc. Có chiếc còn dây cột ngay ngắn, có chiếc dây bị tháo tung, có chiếc mất dây . Rồi đây là giày của trẻ con, có đôi bé tí có lẽ của một đứa bé lên năm, đây phải là của một người phụ nữ kiểu cách, và đây nhất định là của một người y tá, và đây là của một nhân viên văn phòng, còn đây là của một người chơi thể thao … tất cả phỏng theo kiểu thời thập niên 40, nhiều kiểu và nhiều kích cho ta biết không một tầng lớp người Do Thái nào thóat được bàn tay tàn ác phát xít đã bắn vào họ để cho xác rơi xuống sông trôi đi. Tiện lợi làm sao, giòng sông đã đựơc dùng làm mồ chôn hàng chục ngàn người Do Thái có khác gì những nạn nhân bị thảm sát trong biến cố Mậu Thân ở quê nhà tôi đâu khi họ bị cột lại với nhau rồi bị đánh vào đầu cho rơi xuống những chiếc hố tập thể chôn lấp khi chưa chết hẳn.
“The Shoes on the Danube Promenade” là nơi tưởng niệm 20,000 người Do Thái đã bị quân phát xít Arrow Cross thân Đức Quốc Xã của Hungary lùa ra bờ sông Danube rồi buộc phải cởi giày để lại trên bờ trước khi bị bắn xuống sông cho xác trôi đi. Những đôi giày được đúc bằng sắt, gắn chặt xuống nền xi măng qua năm tháng trở nên rét rỉ làm tăng vẻ thê lương. Cách Parliament của Hungary chỉ 300 mét gần chân cầu Chain Bridge phía bên Pest của thành phố Budapest giữa quảng trường Roosevelt và Kossuth, 60 đôi giày này là tác phẩm của nhà điêu khắc Gyula Pauer phỏng theo ý tưởng của đạo diễn phim Can Togay. Phía sau là 3 tấm bảng viết bằng tiếng Hungary, tiếng Anh và Hebrew “Tưởng niệm những nạn nhân bị bắn rơi xuống sông Danube bởi quân phát xít Arrow Cross năm 1944-45. Thực hiện vào năm 2005.”
Budapest là trạm cuối của chuyến Âu du của chúng tôi.
Về lại DC sau đó, tôi tìm cuốn “When the Danube Ran Red” của Zsuzsanna Ozsvath để đọc. Giống như những gì tôi đã đọc trước đây, Hotel Astoria của Budapest, nơi chúng tôi ở mấy ngày trước là nơi mà thời Đức Quốc Xã chiếm đóng Hungary làm trụ sở của Gestapo. Zsuzsanna Ozsváth, tác giả của cuốn sách là một người Do Thái sống sót trận Holocaust và viết lại hồi ký của mình lúc mà người Do Thái ở Hungary bị săn lùng … Mở sách ra, tôi tìm ngay đoạn nói về sự thảm sát bên giòng Danube này … “Con đường trở nên im lặng. Bỗng nhiên những lọat súng bắt đầu. Tôi trốn vào tủ đựng đồ. Định thần một hồi lâu tôi mới nhận ra tiếng súng nổ từ con đường bên ngòai hay có lẽ từ ngoài kia sông. Tôi bò trên sàn nhà đến cửa sổ đã bị vỡ, cố gắng nhìn ra khung cửa qua tấm sáo đã rạn nứt. Tôi đã thấy gì? Thượng đế ôi, một cảnh tượng ám ảnh tôi suốt đời: một đám người cả đàn bà, đàn ông lẫn trẻ con đứng trên bờ Danube, ngực mang ngôi sao vàng to cỡ lòng bàn tay. Họ bị trói vào nhau bằng giây thừng, rồi có ít nhất 4, 5 người Nyilas (Hungarian Nazi) chĩa súng vào họ, bắn cho rơi xuống giòng sông nhuộm máu. Không một tiếng thét, không một tiếng khóc, chỉ có tiếng súng nổ và tiếng tung tóe của những xác người rơi xuống giòng sông. Hoảng kinh, tôi buông mình xuống sàn nhà. Ngôi chợ nơi cha và ông nội của Hanna bị giết chết hiện ra trước mắt tôi….” (dịch từ “When the Danube Ran Red”, trang 152)
Mùa đông năm 1944-45, sau khi Đức Quốc Xã lật đổ chính phủ Hungary Miklos Horthy và bầu Frenc Szalasi cùng với đội quân phát xít Arrow Cross lên thì khủng bố ở Budapest bắt đầu. Người Do Thái bị săn lùng và tiêu diệt công khai, một số đưa đến trại tập trung Auschwitz nhưng một số đưa ra bờ Danube, số người này phải cởi giày để lại trên bờ trước khi bị bắn để quân phát xít thu tóm đem ra bán chợ đen. Những đôi nào cũ mòn quá thì không bị cởi ra. Có khi dây giày của trẻ con bị tháo ra và dùng để cột tay các nạn nhân vào với nhau trước khi bắn người đứng giữa để người chết rơi xuống sông kéo theo người còn sống. Trẻ em thường chết ngay sau khi rơi xuống vì nước sông quá băng lạnh. Vì thế mà mùa đông năm 1944-45, Danube còn có tên là nghĩa trang của người Do Thái.
Rồi tôi lại hướng ý nghĩ của mình đến người điêu khắc đã làm nên đài tưởng niệm này và thầm phục. Chỉ đơn giản mà thôi những đôi giày không chủ sắp ngổn ngang trên bờ sông mà tác động thuơng tâm lại xé lòng hơn bất cứ đài tưởng niệm nào mà tôi đã đi qua, thúc đẩy ta bước vào những đôi giày đó để nghe cái kinh hoàng của những tàn ác man rợ.
Buổi sáng hôm đó khi trở lại để tìm một sự cảm nhận dưới một khía cạnh khác, tôi đã thấy yên ổn hơn, ánh hồng của bình minh vừa ló dạng, những con chim trắng xoải cánh xuống mặt nước hay lượn trên những chiếc giày đã đánh tan sự sợ hãi của đêm hôm qua gieo hy vọng vào một thế giới không lập lại lịch sử của dã man và bất nhân.
Tống Mai
Virginia, Nov 3, 2015
Một bài viết rất nhẹ nhàng và cảm động, pha chút lãng mạn đi vào lòng người, Mai đã làm cho người đọc tưởng như vừa đặt chân đến bên bờ sông Danube và sống lại những ngày tháng kinh hoàng thời Phát-xít.
Dưới ánh đèn vàng hiu hắt, những đôi giày như những linh hồn đang bị dày xéo, hành hạ của sự tàn ác, đang cố níu kéo, vấn vương những bước chân trần thế.
Và rồi trong buổi sáng tinh sương thật rung đông, những dấu tích còn lai trên bờ cảm như người vừa khuất bóng đêm qua và giờ đây đang thanh thoát nơi vung trời thánh thiện.
Nhìn những bức hình mà đau xót cho một giai đoạn đen tối của loài người.
Cám ơn Mai đã cùng chia xẻ.
Rất thương bài viết và hình ảnh
PhP
Chị Tống Mai ơi!
Em cảm ơn chị Tống Mai nhiều lắm về những chia sẻ sâu sắc và đầy NHÂN BẢN.
Thương nhất câu cuối “hy vọng vào một thế giới không lập lại lịch sử của dã man và bất nhân” chị ạ!
Hình đẹp, nội dung và bố cục tuyệt vời như thế này, để dành làm Presentation tốt nghiệp năm lớp 3 được rồi:-)
Thân quý,
Em Quỳnh Chi
Chi Mai, di choi ve vui khong, da nhan duoc hinh chi gui ,va cung doc bai tuy but cua chi,rat hay va day cam xuc, mong gap lai chi vao chu nhat nay, con nua hinh chi chup rat dep.
Thuy
Cảm ơn chị, khong có note của chị em cũng chẳng được biết. Những đôi giày này là thật hay sao ạ? Dấu vết lịch sử để lại thế này đau xót quá. Chị viết hay lắm.
From:NguyenMinhNguyet
Nov 6 , 2015
Chương trình của tụi Ng đến Budapest rất ngắn ngày nên Dạ Minh và Mai đã khảo sát kỷ những nơi cần phải đi.
Sau một buổi chiều lang thang cùng nhau để đi xem những nơi cần biết , lúc tụi Ng đến bờ sông Danube thì trời đã tối hẳn. Mai và Dạ Minh nói là phải đi dọc theo bờ sông để tìm ra nơi có đài kỷ niệm những đôi giày của các nạn nhân Do Thái trước tiên đã rồi sau đó muốn coi gì nữa thì đi sau.
Đến được nơi có những chiếc giày mất chủ nằm chơ vơ trên bờ sông trông thật buồn và lạnh lẽo .
Tuy tụi Ng mỗi người đều có những suy tư riêng của mình về nơi chốn đó nhưng giờ đây khi đọc bài viết của Mai vẫn cảm thấy bàng hoàng , một nỗi buồn thê thiết khi liên tưởng đến hình ảnh những nạn nhân lúc lìa đời.
Cám ơn Mai đã viết thật hay và làm lay động cả tâm can người đọc. Cũng cám ơn Mai luôn tìm hiểu kỷ lưỡng về những đề tài Mai viết giúp mình biết thêm được nhiều điều mình chưa bao giờ đọc đến !
Tối hôm đó Ng thấy là có lúc Mai ngồi xếp bàn , im lặng bên cạnh những đôi giày , Ng nghĩ là Mai đang khóc , Ng tôn trọng phút giây tưởng niệm đó nên chỉ nhẹ nhàng rón rén bấm vội mấy tấm hình .
MN.
Bai viet hay qua. That la buon.
Cam on chi TMai rat nhieu.
PAnh
From: Thu Huong
Nov 6, 2015
Mai ơi , cám ơn Mai , không thể nói gì hơn , cám ơn Mai . . . Que demande le peuple !
th .
Có cái gì đó về những chiếc giày này làm ta có thể ngồi xuống bên cạnh mà không sợ dù biết mình đang ngôi ngay bên những oan hồn. Có những hình ảnh graphic lại làm rùng mình như những hình ảnh Mai thấy trong bảo tàng viện của người Do Thai ở Holocaust Museum buổi sáng hôm đó … trại tập trung, tra tấn, phòng hơi ngạc, hay hình ảnh của những cái xác được kéo lên từ những hố tập thể ở Huế lúc Mậu Thân.
Rất kín đáo và cao cả, người sáng lập ra dài tưởng niệm người Do Thái này đã khơi dậy một nỗi buồn cho sự bất nhân của một thời đại tăm tối nhất của lịch sử một cách không hằn học thù hận, nhưng lại đánh mạnh vào lòng người rất hiệu quả.
Mai
ps. Lâu lắm chị mới thấy lại Phương Anh.
Nếu Thu Hương có được sức khỏe, ngày nào đó theo Mai qua Châu Âu. Qua Pháp thì có Nguyệt très gentile, Đức thì có hai anh LC Hoằng và TD Lộc, tất cả đều rất đỗi ân cần chu đáo thương bạn.
Bài viết sâu lắng.
Thanks for sharing this, Di Mai.
Though I can’t read your story in Vietnamese, the photos are very powerful. Are the shoes permanently there, or was it a temporary installation?
I imagine that all the rocks in the shoes were from visitors marking the victims life and memories, as is the traditional Jewish custom.
http://www.shiva.com/learning-center/commemorate/stone/
I love hearing stories and seeing photos of your travels. Looking forward to seeing you again soon.
Now I know why the stones are in the shoes. Thank you Leah, I’ve posted your comment with the web link to the meaning of the stones on my article.
The shoes are made of iiron and set onto the embankment permanently. Budapest suffered the worst holocaust so the city is laden with Jewish memorials everywhere.
Here is an exerrpt from the book “When the Danube Ran Red” by Zsuzsann Ozsvath about Nazi massacre of the Jews on the Danube bank:
“…I heard a series of popping sounds. Thinking the Russians had arrived, I slunk to the window. But what I saw was worse than anything I had ever seen before, worse than the most frightening accounts I had ever witnessed. Two Arrow Cross men were standing on the embankment of the river, aiming at and shooting a group of men, women and children into the Danube – one after the other, on their coats the Yellow Star. I looked at the Danube. It was neither blue nor gray but red. With a throbbing heart, I ran back to the room in the middle of the apartment and sat on the floor, gasping for air.”
Di Mai
Đọc lại bài viết này của Mai về những chiếc giày của người Do Thái bị giết còn nằm ngổn ngang bên bờ sông Danube sao thấy xót xa , thê thiết , buồn cho những nạn nhân của chiến tranh vào thời đại nào rồi cũng giống nhau , cũng tang thương và não nùng !